Viðhorf íslensku mannskepnunnar breytast oft hægar en veruleikinn í kringum skoðanir okkar.
Einsleitni Íslendinga skóp fyrr á tímum samfélagssáttmála þar sem þarfir, uppruni og skoðanir voru meira og minna sami grautur í sömu skál.
Þetta voru „íslenskar“ áherslur, trúarlegar og menningarlegar. Við tókum vitaskuld upp ýmis gildi frá Skandinavíu og Evrópu og urðum amerískari en þjóðir í kring. En sem einangruð eyþjóð töldum við lengi vel að hið séríslenska væri best. Um langt skeið var jafnvel hlandblaut vosbúð upphafin í sögubókum.
Móðurmálskennsla tók mark af þessari einsleitni. Hún miðaðist við að nánast öll börn í skólakerfinu fæddust á Íslandi og þau kynnu íslensku.
En nú eru breyttir tímar.
Í Stóru upplestrarkeppninni fyrir skömmu fengu nemendur að spreyta sig á ljóðum eftir íslenska höfunda. Þrjú börn af erlendum uppruna lásu upphátt sama daginn í sama skólanum eftir Jónas Hallgrímsson: Kveður í runni, kvakar í mó/kvikur þrastasöngur/eins mig fýsir alltaf þó/aftur að fara í göngur.
Fallegt.
Glímu barna við framburð orðanna verður best lýst með orðinu hetjudáð.
En hvað með inntak þessa texta? Að fýsa alltaf aftur í göngur?
Textarnir vekja spurningar um hvort viðhorf hafi setið eftir á sama tíma og nýtt fjölmenningarlegt landslag er löngu orðið að veruleika.
Aðeins örfá prósent þjóðarinnar búa nú orðið í dreifbýli. Jafnvel innfædd börn eiga erfitt með að tengja við þá þjóðernisrómantík að smala íslenskum sauðkindum á fjöllum að hausti. Hvað má þá um hin börnin segja?
Ein spurning er hvort svona keppni hverfist ekki að nokkru um hvort börnin tengi við texta sem þau lesa upp.
Önnur spurning er hvort námsefni grunnskólanna og áherslur í skólastarfi hafi tekið mið af þeim samfélagsbreytingum sem orðið hafa.
Markast viðhorf okkar af einsleitni liðins tíma? Þeirri einsleitni sem við, ráðandi kynslóðir, ólumst upp við? Er íslenskan bara „okkar“?
Í þessu samhengi má geta þess að dæmi eru um reykvíska grunnskóla þar sem ríflega helmingur nemenda er með annað móðurmál en íslensku. Utan höfuðborgarsvæðisins er hlutfallið sums staðar enn hærra.
Allt vekur þetta spurningar um hvort okkur hefur tekist að umfaðma fjölbreytileikann sem skyldi. Fjölbreytileikann sem er gjöf fyrir áður einsleita þjóð.
Er kannski komið gott af rómantískum viðhorfum til íslensku sauðkindarinnar?
