Það leikur tæpast á tveim tungum að einhver sú mikilvægasta ræða, sem hefur verið flutt að því er varðar síðari tíma umræðu um sjálfstæði og fullveldi Íslands, var ræða Einars Þveræings Eyjólfssonar í kjölfar þess að Þórarinn Nefjólfsson fór þess á leit á Alþingi að Íslendingar gæfu Noregskonungi Grímsey. Hefur ræða þessi í raun verið ákveðin fyrirmynd að andstöðu gegn erlendu áhrifavaldi á Íslandi. Í ræðu sinni varaði Einar við því að Grímsey yrði gefin Noregskonungi því þar mætti fæða her og Ísland yrði því yfirtekið: „Og ef þar er útlendur her og fari þeir með langskipum þaðan þá ætla eg mörgum kotbóndunum muni þykja verða þröngt fyrir dyrum.“ Þessi frægu heilræðis- og varnaðarorð Einars Þveræings eru íslenskum stjórnvöldum og þingmönnum því miður löngu gleymd.
Því nú er þegar hafin innrás Norðmanna, að vísu ekki Noregskonungs heldur norskra auðmanna sem flýja nú heimaland sitt vegna skattheimtu þar í landi, líkt og Ingólfur Arnarson forðum, og hafa komið fyrir soldátum í íslenska firði án endurgjalds. Soldátarnir eru norskir eldislaxar í netapokum sem ógna náttúru Íslands og 10.000 ára gömlum íslenskum laxastofni, sem munu á enda leiða til þess að mörgum kotbóndanum mun þykja verða þröngt fyrir dyrum, enda er veiði á laxfiskum gríðarlega mikilvæg tekjulind í hinum dreifðu byggðum landsins. Íslenski herinn (villti laxastofninn) er enda fámennur miðað við þann norska. Íslenski herinn telur einvörðungu um 50-60 þúsund fiska, meðan sá norski hefur að geyma 18,6 milljónir í netapokum. Norski herinn er því 338-falt stærri.
Engum vafa er undirorpið að netapokalaxinn ógnar náttúrulegum laxfiskastofnum og iðnaðurinn er mengandi, svo ekki sé kveðið fastar að orði. Það segir reynslan okkur m.a. frá Noregi, Chile, Bandaríkjunum, Skotlandi, Írlandi, Kanada og fleiri löndum. Svartar skýrslur liggja fyrir, m.a. frá Noregi, um erfðamengun vegna slysasleppingar og laxalúsa úr netapokunum, en íslensk stjórnvöld stinga höfðinu í sandinn. Meira að segja Vinstri grænir, sem eiga þó á tyllidögum að standa fyrir náttúruvernd, eru í raun hörðustu stuðningsmenn norskra auðmanna sem eiga um 90% í þessari mengandi atvinnugrein. Vanþekkingin er algjör, enda var því m.a. haldið fram í svörum matvælaráðherra að erfðablöndun eldislaxa við villta íslenska laxastofna hafi ekki verið staðfest, sem er bersýnilega rangt enda þurfti ráðherrann að bakka með þessa röngu fullyrðingu, sem hverjum manni mátti þó vera fullkomlega ljós. Umhverfisráðherra vílar það ekki fyrir sér að skipa stuðningsmenn og „lobbíista“ netapokaeldisins í starfshópa á vegum ríkisvaldsins, sem sýnir fram á að ráðherrar ríkisstjórnarinnar eru í engu að vinna að vernd hinnar íslensku náttúru. Íslensk stjórnvöld hafa sýnt það í verki að þau standa þétt að baki hinum erlendu aflandsfélögum sem ætla að fénýta íslenska náttúru.
Getuleysi stjórnvalda í málaflokki þessum hefur verið gagnrýnt árum saman og því kemur það engum á óvart að Ríkisendurskoðun hafi skilað kolsvartri skýrslu um fiskeldi og að í skýrslunni sé að finna metfjölda ábendinga og tillögur að úrbótum. Netapokafyrirtækin hafa enda náð ótrúlegum árangri í að beygja stjórnvöld og komist undan nær öllum hækkunum á fiskeldisgjöldum. Aðgangur að takmörkuðum hafsvæðum í hinu ómenguðu hafsvæðum í sameign Íslendinga hefur í raun verið gefinn norskum auðmönnum enda Einar Þveræingur gleymdur íslenskum stjórnvöldum.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar er áfellisdómur yfir Alþingi og íslenskum stjórnvöldum sem hafa nú um árabil horft fram hjá því að eldi í netapokum er óboðleg aðferð við matvælaframleiðslu og mun valda óbætanlegum og óafturkræfum skaða á íslensku lífríki, enda víla netapokafyrirtækin það ekki fyrir sér að hella eitri í íslenska firði. Þá horfa stjórnvöld algjörlega fram hjá því að fyrirtækin geta auðveldlega komið því við að þau séu rekin með bókhaldslegu tapi og komist þannig fram hjá greiðslu á tekjuskatti.
Skýrslan sýnir raunar fram á að stjórnsýsla og eftirlit með sjókvíaeldi hafi verið veikburða og brotakennt og ekki í stakk búin til að takast á við aukin umsvif hinnar mengandi stóriðju á síðustu árum. Öll lagaframkvæmd, stjórnsýsla og eftirlit með sjókvíaeldi er í rjúkandi rúst. Staðan er því einfaldlega sú að íslensk stjórnvöld hafa fallið á kné fyrir norskum auðmönnum og tilbiðja ekki gullkálf við rætur Sínaei-fjalls heldur líkneski af norskum netapokalaxi sem mun valda óafturkræfum skaða á íslenskri náttúru og ógnar hinum íslensku „kotbændum“.
Er ekki kominn tími til að dusta rykið af varnaðarorðum Einars Þveræings?
Höfundur er formaður Stangaveiðifélags Reykjavíkur.
