Aðalmeðferð í Lindarhvolsmálinu lauk í Héraðsdómi Reykjavíkur í gær eftir tveggja daga réttarhald. Skýrslutaka af vitnum tók allan miðvikudaginn og fram yfir hádegi í gær.
Það er Frigus II ehf. sem er stefnandi í málinu og varnaraðili eru Lindarhvoll ehf. og íslenska ríkið. Fjármálaráðherra stofnaði Lindarhvol til að annast og selja stöðugleikaeignir sem slitabú gömlu bankanna afhentu ríkinu samkvæmt samkomulagi.
Meðal eigna sem Lindarhvoll annaðist var Klakki ehf., en helsta eign þess félags var eignaleigu- og fjármögnunarfélagið Lýsing. Lindarhvoli var skipuð þriggja manna stjórn en hafði engan starfsmann og þar af leiðandi engan framkvæmdastjóra.
Stjórn Lindarhvols samdi við Íslög, lögfræðistofu hjónanna Steinars Þórs Guðgeirssonar og Ástríðar Gísladóttur, um lögfræðilega aðstoð. Í reynd var Steinari falin dagleg stjórn Lindarhvols, líkt og um framkvæmdastjóra væri að ræða. Til að mynda hafði hann yfirráð yfir netfangi félagsins og sími þess var staðsettur á skrifstofu Íslaga.
Ekki jafnræði milli bjóðenda
Frigus II var einn þriggja aðila sem buðu í skuldakröfur og hlutafé Klakka í október 2016. Tilboði þess var ekki tekið heldur var gengið til samninga við BLM ehf., félag sem að stóðu forstjóri og fjármálastjóri Klakka.
Málsástæður Frigusar II eru meðal annars að tilboð þess hafi verið hagstæðara en tilboð BLM sem var tekið. Frigus heldur því fram að tilboð BLM hafi ekki uppfyllt skilyrði útboðsins. Enn fremur byggir Frigus kröfu sína, upp á 651 milljónar bætur úr hendi ríkisins, á því að jafnræði bjóðenda hafi verið þverbrotið. Forstjóri og fjármálastjóri Klakka hafi haft betri upplýsingar um fjárhagsstöðu félagsins en aðrir þátttakendur. Sama gildi um Steinar Þór, sem var stjórnarmaður í Klakka fyrir hönd Lindarhvols. Auk þess hafi tilboð Frigusar verið hið eina sem ekki var bundið fyrirvörum.
Fyrstur til að stíga í vitnastúku á miðvikudag var Steinar Þór Guðgeirsson. Dómari hafði úrskurðað að hann skyldi gefa vitnaskýrslu fyrstur þar sem hann yrði að geta fylgst með vitnisburði annarra vitna sem lögmaður, en sem vitni væri honum óheimilt að kynna sér vitnisburð annarra áður en hann bæri sjálfur vitni.
Fylgdist ekki með í stjórn Klakka
Í máli Steinars Þórs kom fram að hann hefði sem stjórnarmaður í Klakka ekki haft neinar upplýsingar um fjárhagslega stöðu félagsins. Sagðist hann engin uppgjör hafa séð um afkomu Lýsingar, sem var helsta eign Klakka. Einnig aftók hann með öllu að hafa frétt neitt af verðmati á félaginu sem stjórn Klakka pantaði frá Deloitte og fékk afhent í júní 2016, meira en þremur mánuðum áður en söluferli Klakka hófst.
Samkvæmt fundargerðum stjórnar Lindarhvols, sem Steinar Þór ritaði, kemur fátt fram um upplýsingagjöf hans til stjórnarinnar um fjárhagsmálefni Klakka og engar athugasemdir koma fram heldur um að fulltrúi Lindarhvols í stjórn Klakka upplýsi eigandann um stöðu eða verðmæti félagsins.
Máni Atlason, á lögfræðisviði Kviku banka, lýsti því í gærmorgun fyrir dómi að söluferli Klakka hefði verið gerólíkt því sem tíðkast. Venjan væri að seljandi reyndi að fá verðmat á eignina sem selja á og útbúa sölukynningu sem drægi fram verðmæti hennar. Almenna reglan væri sú hærra verð fengist fyrir eignir því meiri upplýsingar sem lægju fyrir. Öll óvissa væri neikvæð í hugum bjóðenda.
Hann lýsti söluferli Klakka sem „sjoppulegu“. Engar fjárhagsupplýsingar hefðu verið veittar. Sendar hefðu verið spurningar til Lindarhvols í ferlinu. Áður hafði komið fram að Lindarhvoll svaraði spurningum einstakra aðila beint en upplýsti ekki aðra aðila um þær eða svörin, eins og þykir eðlilegt til að aðilar njóti jafnræðis.
Máni sagði að viðmót Lindarhvols í söluferlinu hefði verið á þann veg að hann hefði fengið á tilfinninguna að nánast væri til trafala að verið væri að bjóða í Klakka.
Setið á greinargerð
Vitnisburðar Sigurðar Þórðarsonar, fyrrverandi setts ríkisendurskoðanda í málefnum Lindarhvols, hafði verið beðið með nokkurri eftirvæntingu. Sigurður, sem var skipaður ríkisendurskoðandi 1992–2008 var settur ríkisendurskoðandi í september 2016 til að endurskoða reikninga Lindarhvols og fylgjast með framkvæmd samnings við fjármálaráðuneytið um umsjón og sölu stöðugleikaeigna. Ástæðan var vanhæfi þáverandi ríkisendurskoðanda, Sveins Arasonar, en Þórhallur bróðir hans, skrifstofustjóri í fjármálaráðuneytinu, var stjórnarformaður Lindarhvols. Sigurður gegndi starfinu fram í ágúst 2018, þegar Skúli Eggert Þórðarson hafði verið skipaður ríkisendurskoðandi í stað Sveins og vanhæfi var því ekki lengur til staðar.
Nokkrum dögum fyrr hafði Sigurður skilað greinargerð um það sem hann hefði orðið áskynja um í eftirliti sínu með starfsemi Lindarhvols til forseta Alþingis, stjórnar Lindarhvols, fjármálaráðherra og Seðlabankans. Greinargerðin er mjög gagnrýnin á starfsemi og umgjörð Lindarhvols, auk þess sem alvarlegar athugasemdir eru gerðar við umfang starfa sem Steinar Þór Guðgeirsson annaðist fyrir stjórn félagsins.
Orðrétt segir: „Þrátt fyrir að viðkomandi einstaklingur hafi búið yfir mikilli þekkingu og reynslu sem tengdust því verkefni sem hér er til skoðunar er það mat (setts ríkisendurskoðanda), að þessi skipan hafi ekki tekið nægjanlegt tillit til krafna um aðskilnað starfa, ábyrgðar og innra eftirlits sem hefði átt að vera til staðar við framkvæmd verkefnisins. Eru þá fyrst og fremst hafðir í huga þeir miklu hagsmunir sem liggja undir og tengjast þessu viðfangsefni.“
Skúli Eggert Þórðarson skilaði skýrslu ríkisendurskoðanda um Lindarhvol til forseta Alþingis í apríl 2020 og þar kveður mjög við annan tón en í greinargerð Sigurðar. Skýrsla Ríkisendurskoðunar er enn óafgreidd hjá stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd eftir tæp þrjú ár vegna þess að nefndin hefur enn ekki fengið greinargerð Sigurðar til umfjöllunar og telur sig ekki geta afgreitt málið án þess að fá aðgang að henni. Fram kom fyrir dómi í gær að einsdæmi er að skýrslur frá Ríkisendurskoðun liggi óafgreiddar í þingnefnd tæpum þremur árum eftir að þeim er skilað.
Forsætisnefnd Alþingis samþykkti í apríl 2022, þrátt fyrir andstöðu stjórnar Lindarhvols og Ríkisendurskoðunar, að afhenda fjölmiðlum greinargerð Sigurðar Þórðarsonar, að fengnu ítarlegu lögfræðiáliti. Birgir Ármannsson, forseti Alþingis, hefur samt sem áður neitað að afhenda greinargerðina.
Fékk ekki aðgang að gögnum
Í vitnisburði Sigurðar fyrir héraðsdómi í gær kom fram að það gerði honum erfitt fyrir í störfum hans að Steinar Þór Guðgeirsson og stjórn Lindarhvols hindruðu aðgang hans að gögnum. Þurfti hann að útvega sér gögn eftir öðrum leiðum í sumum tilfellum og fékk meðal annars gögn frá slitastjórnum föllnu bankanna.
Sigurður sagðist hafa mætt sömu tregðu til að afhenda gögn hjá Seðlabankanum, sem hefði borið við bankaleynd. Eftir að Sigurður benti Seðlabankanum á að hann væri ríkisendurskoðandi fékk hann gögn seint og um síðir.
Sigurður lýsti sig ósammála mörgu í skýrslu Ríkisendurskoðunar um starfsemi Lindarhvols frá því í apríl 2020, sem enn er óafgreidd í þingnefnd. Hann sagðist líta svo á að greinargerð hans hefði orðið opinbert skjal þegar henni var skilað til forseta Alþingis og fleiri aðila en það væri í höndum Alþingis að ákveða birtingu. Hann vildi ekki tjá sig nánar um þau atriði sem hann er ósammála í skýrslu Ríkisendurskoðunar.
Skeikaði um helmingi
Verðmat sem Sigurður Þórðarson ásamt Stefáni Svavarssyni endurskoðanda gerði á Klakka var mjög áþekkt því sem Deloitte gerði og staðfestir að verðmæti félagsins var um milljarður en ekki 500 milljónir. Sigurður sagði af þessu ljóst að Klakki hefði verið seldur á undirverði og ríkið hefði orðið af meira en hálfum milljarði af þeim sökum.
Sagðist Sigurður telja eðlilegt að menn mætu verðmæti eignar sem þeir væru að selja. Þess í stað hefði Lindarhvoll miðað við lágmarksverð, sem var það verð sem Klakki var bókfærður á í ríkisreikningi.
Sigurður sagði ástæðu til að spyrja hvers vegna ríkið hefði stofnað þetta eignarhaldsfélag, þar sem Steinar Þór Guðgeirsson hefði verið „nánast allt í öllu“, til að fara með stöðugleikaeignirnar.
