Ragnhildur Sverrisdóttir, upplýsingafulltrúi Landsvirkjunar, telur ólíklegt að breytingar á afhendingu upprunavottorða komi til með að hækka raforkuverð heimila á Íslandi. Hún segir hins vegar að það sé alltaf ástæða til að vera á varðbergi og fylgjast vel með öllum mögulegum verðhækkunum.
Landsvirkjun hætti um áramótin að afhenda græn vottorð til smásala raforku á Íslandi án endurgjalds og verða vottorðin þess í stað seld á evrópskum markaði. Það þýðir að íslenskir raforkusalar, eins og Orka náttúrunnar og HS Orka, munu ekki geta markaðssett þá orku sem keypt er af Landsvirkjun sem græna nema fyrirtækin greiði fyrir það.
Sölukerfi upprunaábyrgða var upphaflega hannað fyrir evrópskan orkumarkað, sem er allur samtengdur. Tilgangurinn er að hvetja til grænnar orkuvinnslu með því að verðlauna græna framleiðendur með ákveðnu bókhaldskerfi sem gerir þeim kleift að fá meiri peninga fyrir vöru sína, hvort sem varan sjálf er afhent eða ekki.
Fyrirtæki á Spáni hefur til dæmis tækifæri til að kaupa upprunaábyrgð frá norskri vindmyllu þó svo að spænska fyrirtækið noti kol. Norski orkuframleiðandinn fær þar með meiri peninga fyrir framleiðslu sína á endurvinnanlegri orku og spænska fyrirtækið getur sýnt fram á að það styðji græna orku.
Mismunandi útreikningar
Ragnhildur segir raforkuverðið sjálft einungis vera fjórðung af þeirri upphæð sem kemur fram á rafmagnsreikningnum. Meirihluti reikningsins sé flutningur, dreifing og skattar og þýðir það að stefnubreytingin sjálf ætti ekki að koma til með að hafa stórfelld áhrif.
„Við höfum reiknað það út að meðalheimili gætu kannski upplifað 140 króna hækkun á mánuði og það er einungis hjá þeim sem kjósa að kaupa upprunaábyrgð. Það er bara spurning hvort sölufyrirtækin bjóði upp á vottun með rafmagninu eða ekki,“ segir Ragnhildur og leggur áherslu á að kaup upprunaábyrgða séu með öllu valkvæð. Það heimili sem ekki vilji upprunaábyrgðir sleppi því einfaldlega að kaupa þær.
„Í umræðunni undanfarið hefur fólk kastað fram tölum um 15 og jafnvel 20 prósenta hækkun á raforkureikning. Það er töluverð samkeppni á þessum markaði á sölu rafmagns til heimila. Samt er það svo að verðmunurinn á milli fyrirtækjanna sem bjóða lægsta og hæsta verð er átta sinnum meiri á mánuði en sem nemur hugsanlegum kostnaði við upprunaábyrgðir.“
Berglind Rán Ólafsdóttir, framkvæmdastýra Orku náttúrunnar, segir Landsvirkjun selja upprunaábyrgðir til raforkusala fyrir árið 2023 á afslætti og er aukagjaldið fyrir upprunaábyrgðir allt að fjögur til fimm prósent af rafmagnsverðinu. Hlutfallið er lægra ef hækkunin er reiknuð með því að taka rafmagnsflutning og dreifingu með rafmagnsverðinu þar sem rafmagnskostnaður er einungis þriðjungur af heildarkostnaði rafmagnskaupa. Ef enginn afsláttur hefði verið veittur fyrir árið 2023 miðað við markaðsverð þá hefði aukagjaldið verið allt að 15 prósent ofan á rafmagnið eingöngu
„Tíminn mun leiða í ljós hvernig þetta þróast og aukagjaldið getur bæði orðið hærra en 15 prósent og lægra en fimm prósent til lengri tíma,“ segir Berglind.
Þróun málsins óljós
Berglind segir að fyrirtækið hafi þegar sett sig í samband við viðskiptavini sína og af samtölunum að dæma virðist vera lítill áhugi á málinu. Þau sem hafa hins vegar áhuga á málefninu eru með skiptar skoðanir.
„Líklegast þykir mér að þróunin verði í þá átt að rafmagn á almennum markaði verði óvottað, að öll sem kaupa rafmagn geti valið vottun og greiði sérstaklega fyrir hana. Nú þegar markaðsverð upprunaábyrgða hefur hækkað mikið undanfarið, þá tel ég þetta ekki óeðlilega þróun. Verðið fyrir vottunina mun fljótlega fara að endurspegla markaðsverð upprunaábyrgða, og við vitum ekki hvernig það þróast,“ segir Berglind.
„Það er orkusölum í sjálfsvald sett hvernig verðlagningu verður háttað"
Jóhann Snorri Sigurbergsson, forstöðumaður viðskiptaþróunar hjá HS Orku, segir að árið í ár verði aðlögunarár. Eftir það mun orkusölum eingöngu standa til boða að kaupa upprunavottanir frá Landsvirkjun á markaðsverði, til notkunar fyrir viðskiptavini sína frá 2024.
Það er orkusölum í sjálfsvald sett hvernig verðlagningu verður háttað en þar sem þessar vottanir fylgdu áður frítt með verða einhverjar verðhækkanir líklegar fyrir vottaða raforku,“ segir Jóhann.
Borga meira fyrir betri vöru
Ragnhildur Sverrisdóttir segir þróunina ýta undir endurnýjanlega orkuvinnslu og vera í samræmi við vilja fólks til að kaupa gæðavöru. „Fólk vill oft borga meira fyrir betri vöru og styðja við umhverfisvænni framleiðslu. Það er til dæmis fólk sem kaupir ekkert annað en lífrænan mat úti í verslun sem er oft dýrari vara, en það veit þá hvað það er að borga aukalega fyrir.“
Þó svo fyrirtæki sem starfa á Íslandi noti vissulega græna orku, þá segir hún að sum þeirra sjái sér hag í að kaupa upprunaábyrgðir. Sem dæmi megi nefna að bæði fyrirtæki í landeldi á laxi og gagnaver kaupi upprunaábyrgðir og geti þar með sýnt viðskiptavinum sínum á erlendum mörkuðum svart á hvítu hvaðan orka þeirra kemur.
„Það eru 28 ríki innan EES sem telja að það sé ástæða til að hafa þetta svona. Kerfinu er fyrst og fremst ætlað að hvetja til aukinnar vinnslu á orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Við vitum öll að hér á landi er græn orka, en þetta evrópska kerfi er eina opinbera vottunarkerfið sem við höfum,“ segir Ragnhildur.
