Hrafnkell Sigurðsson hlaut Íslensku myndlistarverðlaunin 2023 sem myndlistarmaður ársins fyrir sýninguna Upplausn. Sýning Hrafnkels var sett upp á vegum fyrirtækisins Billboard í verkefni þeirra Auglýsingahlé á yfir 450 auglýsingaskjáum víðs vegar um höfuðborgarsvæðið í janúar 2022, í samstarfi við Listasafn Reykjavíkur og Y gallerí.
Hrafnkell segir það hafa verið ólýsanlega tilfinningu að hljóta verðlaunin. „Ég var svo hissa og glaður. Þetta var bara stórkostlegur og skemmtilegur áfangi.“
Alls var sex verðlaunum og viðurkenningum úthlutað en auk Hrafnkels hlutu meðal annars listakonurnar Ásgerður Birna Björnsdóttir hvatningarverðlaun og Ragnheiður Jónsdóttir heiðursverðlaun.
Sterk viðbrögð
Sýning Hrafnkels á sér langan aðdraganda en hann sýndi verkin á Upplausn upphaflega sem ljósmyndaprent í Hverfisgalleríi árið 2018. Útgangspunktur verkanna er einn pixill úr Hubble sjónaukanum af fjarlægum vetrarbrautum sem Hrafnkell stækkaði upp og vann í myndvinnsluforriti.
„Ég byrjaði að vinna efnið í þessi ljósmyndaprent 2017. Síðan sá ég að þetta var alveg kjörið í þessa samkeppni Billboard og fékk ofsalega góða tilfinningu fyrir því. Það var eitthvað sem ég tengdi við þar, þetta var alveg unnið í stafrænum heimi og myndi svo fara beint á stafrænan skjá, þannig þetta var svona milliliðalaust og það var einhver kraftur í því,“ segir hann.
Hrafnkell segir viðbrögðin við Upplausn hafa verið mjög sterk í ársbyrjun 2022 en margir vegfarendur ráku upp stór augu þegar þeir sáu verkin og töldu að um væri að ræða bilun í auglýsingaskjáum Billboard.
„Sumir sögðu meira að segja: „Æ þetta er bilað, þetta er nú bara eins og eitthvað listaverk.“ En ég held að fólk hafi áttað sig á því kannski eftir fyrsta daginn að þetta var eitthvað meira en bilun. En þetta mátti alveg vera eins og bilun líka,“ segir hann.
Huglæg og abstrakt verk
Í umsögn dómnefndar Íslensku myndlistarverðlaunanna segir meðal annars að með því að nýta auglýsingaskiltin hafi Hrafnkell og fleiri „opnað nýja leið til að miðla myndlist“. Spurður um hvort hann sé sammála því segir listamaðurinn:
„Ég held það sé ekki alveg nýtt að sýna myndlist á svona auglýsingaskiltum og það hafði í raun ekkert með mig að gera, ég var heppinn að vera valinn í þetta verkefni og heppinn að vera með verk sem pössuðu vel inn í þetta.“
En þetta er ekki með öllu óumdeilt og sumir hafa gagnrýnt það að myndlist sé sett í jafn kapítalískt samhengi og auglýsingar.
„Er hægt að sleppa undan því? Ég veit það ekki. Ég meina, er ekki allur heimurinn undirlagður? Auðvitað er alltaf hægt að gagnrýna og finna vinkil á allt en fyrir mig var þetta bara kærkomið tækifæri. Skilaboðin í verkinu voru mjög andstæð því að vera að segja fólki eitthvað eða auglýsa eitthvað. Þetta voru mjög abstrakt verk og huglæg, í töluverðri andstöðu við umhverfið sem þau voru sýnd í eða miðilinn, þannig ég held að inntak verkanna hafi mögulega vegið upp á móti staðnum sem þau voru sýnd á.“
Þetta voru mjög abstrakt verk og huglæg, í töluverðri andstöðu við umhverfið sem þau voru sýnd í eða miðilinn, þannig ég held að inntak verkanna hafi mögulega vegið upp á móti staðnum sem þau voru sýnd á.
Vinnur með skjái
Hrafnkell segir standa til að gefa út ljósmyndabók með verkunum úr Upplausn en fram að því er einnig í nógu að snúast.
„Meðal annars er ég að vinna að nýjum verkum sem eru ekki ólík aðferð og Upplausn en samt á annan hátt. Ég er að vinna með sjálfan skjáinn, ég er að taka myndir af skjánum og setja þær aftur inn í tölvuna. Ég er að framkalla eitthvað út úr skjánum sem er ekki þar fyrir og vinn svo frekar með það,“ segir hann.
En þótt Hrafnkell vinni gjarnan með tækni og vísindi í sínum verkum segist hann ekki vera mjög tæknisinnaður sjálfur.
„Ég get ekki sagt það, ég er ekki mjög tæknisinnaður eða fær í einhverri forritun. Ég kann á Photoshop og búið. Þetta er mjög hrátt allt saman og einföld aðferð í rauninni þótt ég sé að vinna með stafrænt efni.“
Öflug myndlistarsena
Íslensku myndlistarverðlaunin voru fyrst veitt 2018 af Myndlistarráði. Yfirlýst markmið verðlaunanna er að heiðra íslenska myndlistarmenn eða myndlistarmenn búsetta hérlendis og þau verkefni sem hafa skarað fram úr á liðnu ári.
„Ég held að það sé bara alveg nauðsynlegt að hafa þessi verðlaun til staðar og þetta hefði átt að vera komið miklu fyrr. Það voru náttúrlega fyrst Sjónlistarverðlaunin á sínum tíma sem voru haldin í örfá ár. Ég held að víða annars staðar séu svona svipuð fyrirbæri búin að vera til staðar í áratugi,“ segir Hrafnkell.
Hrafnkell er fæddur 1963 og hefur verið virkur í sýningahaldi í rúm þrjátíu ár en hann hélt sína fyrstu einkasýningu á Ísafirði 1987.
Hvernig blasir myndlistarsenan í dag við þér?
„Mér finnst bara magnað hvað hún er orðin öflug hérna á Íslandi og hvað utanumhaldið er alltaf að verða betra og betra. Það er svakalega mikil bylting á þrjátíu árum.“
Þakklátur móður sinni
Hrafnkell segist vera þakklátur Billboard, Listasafni Reykjavíkur og Y gallerí fyrir stuðninginn við uppsetningu Upplausnar. Þá segist hann vera sérstaklega þakklátur móður sinni, Ellen Svövu Stefánsdóttur, sem styður hann í öllu sem hann gerir.
„Ég á móður minni auðvitað mikið að þakka og hún hefur stutt við mig. Hún verður 101 árs 24. mars og fylgist vel með öllu sem er að gerast,“ segir Hrafnkell.
Er hún mikil áhugakona um myndlist?
„Já, hún er það, hún hefur gott nef og skynbragð á myndlist. Ég treysti því alveg þegar ég sýni henni eitthvað nýtt og tek mark á viðbrögðum hennar.“
