Snorri Magnússon, þroskaþjálfi og íþróttakennari, hefur helgað líf sitt kennsluaðferðum í ungbarnasundi og hefur tekið á móti þúsundum foreldra með hvítvoðunga sína í nærri þrjá áratugi.
Lífi hans og störfum eru gerð skil í nýrri heimildarmynd, Kaf, sem verður frumsýnd þann 5. september. Að heimildarmyndinni standa kvikmyndagerðarkonan Hanna Björk Valsdóttir og myndlistarkonurnar Elín Hansdóttir og Anna Rún Tryggvadóttir.
Hringlaga húsið við Skálatúnsheimilið í Mosfellsbæ er forvitnilegt en lætur þó lítið yfir sér. Frá húsinu er sýn bæði til fjalla og hafs. Inni er litríkt og hlýtt. Í hringlaga lauginni er hærra hitastig en gengur og gerist svo ungbörnunum líði vel í vatninu.
Hér ríkir gleði
Foreldrar eru að klæða börn sín eftir vel heppnaða æfingu með Snorra. Þau virðast róleg og sæl og hjala værðarlega. Snorri útskýrir að æfingin sé klukkutíma löng og börnin séu þreytt á eftir, sofi og nærist vel.
„Hér vil ég vera, það er mín lífsfylling að vinna með ungbörnum og foreldrum þeirra. Hér ríkir gleði,“ segir hann. Hann er í litríkum stuttbuxum, sólbrúnn eftir sumarið og segir blaðamanni að líklega hafi hann verið ofan í sundlaug í þrjá til fjóra tíma á dag síðustu fimmtíu árin. „Og ég sé ekki eftir þeim tíma þó að kennslan taki mikla orku, bæði líkamlega og andlega. Því þetta er gefandi starf og skemmtilegt.“
Hann segist hafa tekið vel í beiðni kvikmyndagerðarkvennanna þriggja. „Þær voru í um það bil ár að taka myndina og viðtöl sem henni tengjast. Hún verður frumsýnd daginn sem mamma hefði orðið 95 ára gömul, en það vita kvikmyndagerðarkonurnar ekki. Þetta er skemmtileg staðreynd því mömmu heitinni bregður fyrir í myndinni,“ segir Snorri frá.
Neðanjarðarhreyfing
Hann er tvíburi, bróðir hans er menntaður sem húsasmiður og þeir búa ekki langt hvor frá öðrum í Garðabænum. „Það eru bara nokkur hundruð metrar á milli okkar,“ segir Snorri og nefnir frekari líkindi með lífi þeirra. „Konan mín er flugumferðarstjóri en var flugfreyja þegar hún var yngri. Konan hans Viðars er einmitt flugfreyja,“ segir hann og hlær. „Svona er þetta tvíburalíf, við erum eineggja tvíburar og ég á sjálfur tvíburadætur en upphaf æfinganna hér í lauginni má rekja til fæðingar þeirra.“
Snorri hóf vatnsþjálfunina í Skála¬túnslaug árið 1990 og lokaverkefnið hans frá Íþróttakennaraskóla Íslands fjallaði um gildi ungbarnasunds. „Ég var þá alveg tilbúinn til að byggja upp æfingar í vatni fyrir ungbörn en fékk enga foreldra til þess að prófa. Það þorði því enginn og fólk var smeykt við að koma með börnin svo ung, ég vildi nefnilega helst fá börnin þriggja til fjögurra mánaða gömul til mín. Ég ákvað því að reyna þetta á mínum eigin börnum en af því við áttum tvíbura vorum við lengur á fæðingardeildinni en ella. Ég ræddi við aðra á deildinni um hverju ég væri að stefna að og nokkrum foreldrum þar leist vel á þetta og ákváðu að koma,“ segir Snorri og segir að frá þeim tíma hafi ungbarnasundið verið nokkurs konar neðanjarðarhreyfing.
„Ég var með lítinn hóp í byrjun og svo smá bættist í hópinn með tímanum. Nú kenni ég átta hópum í hverri viku og það komast því miður ekki allir að,“ segir hann. Hann segir orðið ungbarnasund ef til vill villandi, því æfingarnar í lauginni hafi lítið með raunverulegt sund að gera.
„Ég þurfti að kalla þetta eitthvað á sínum tíma og ákvað að kalla þetta ungbarnasund. Ég vissi auðvitað vel sjálfur að þetta fjallaði ekki um sund nema að því leyti að ég ætlaði að nota sundlaugina. Það sem ég hafði í huga var að vinna með hreyfiþroskann og samveru barnanna með foreldrum sínum.“
Í vatninu eiga börnin auðveldara með að hreyfa sig og því meiri möguleika á að örva hreyfifærnina.
„Hér er góður hiti í lauginni og jákvætt umhverfi. Hér ríkja rólegheit, gleði og börnin eiga að finna til öryggis. Ég segi stundum bæði í gríni og alvöru að það sé ekki leyfilegt að gráta í lauginni. En auðvitað gráta börn, þau geta verið illa upplögð eða svöng og það er mjög mikilvægt að svara því alltaf. Og það má alltaf fara upp úr lauginni. Foreldrar ættu í raun alltaf að svara gráti barna sinna, hvort sem þau eru hér hjá mér eða annars staðar. Ég trúi að það sé mikilvægt til að byggja upp traust. Jafnvel þótt barnið gráti yfir því að vera klætt í föt eða eitthvað slíkt þá hjálpar að foreldrið tali við barnið og segi eitthvað huggandi við það um aðstæðurnar.
Góð áhrif á geðtengsl
Eitt af því sem hefur seinna komið í ljós er að æfingar sem þessar hafa góð áhrif á geðtengsl foreldra og barna. Foreldrar eru hér með börnunum sínum og það er mikil nánd og líkamleg snerting en í ögrandi og örvandi umhverfi. Þannig læra börnin að treysta.“
Hjá Snorra eru foreldrar með börn sín allt niður í tveggja mánaða gömul en vel þekkt eru ósjálfráð viðbrögð ungbarna þegar þau eru sett í vatn. Þau framkalla sundhreyfingar og geta kafað. Kafviðbragð er þannig að ef vatn skellur á andliti eða vitum barnsins þá lokast fyrir öndunarveginn og það heldur niðri í sér andanum í um 3-5 sekúndur. Þetta viðbragð er mjög sterkt fyrstu mánuðina. Áður var talið að börnin misstu þessi viðbrögð í kringum sex mánaða aldurinn en Snorri segir annað hafa komið í ljós. Það sé vel hægt að þjálfa eldri börn.
„Áður var talið að það þyrftu allir að byrja fyrir sex mánaða aldurinn, en það er hægt að byrja seinna. Það er bara spurning hvernig maður nær til eldri barna því þau vita alveg hvað þau vilja ekki. Þekkja foreldra sína en treysta ekki þessum nýja karli. En það getur alveg gengið vel en gengur hægar fyrir sig í byrjun,“ segir Snorri.
Með postulínsvasa
Eitt af því sem drífur Snorra áfram og gefur honum lífsfyllingu er vellíðan mæðra sem koma með börn sín. „Það má segja að eitt af mörgu sem gefur mér þá lífsfyllingu að vinna með „mömmum“, það eru vísbendingar um, samkvæmt athugunum, að þessi samvera mæðra og í samveru með öðrum foreldrum auki líkur á að mæðrum gangi betur að koma sér upp úr fæðingarþunglyndi. Fæðingarþunglyndi hrjáir um 14 prósent mæðra hér á Íslandi. Það er snerting, augnsambandið og röddin sem stuðla að sterkum geðtengslum og börn hafa frumkvæði að tjáskiptum við umhverfi sitt, og þá er bara spurningin hvort foreldrar þeirra séu tilbúnir að svara börnum sínum,“ segir hann.
„Ég hef alltaf haft trú á þessu,“ segir Snorri. „Ég veit að foreldrar koma með sína dýrmætustu eign til mín í vatnið. Og í fyrstu fara þau með barnið í vatnið eins og það sé þúsund ára kínverskur postulínsvasi. Smám saman finna foreldrarnir hins vegar að börn þeirra eru sterkari og hafa meira frumkvæði að samskiptum en þá grunar. Börnin koma foreldrum sínum á óvart. Þegar þau standa og kafa og sýna styrk sinn þá verður til nýr skilningur. Foreldrarnir verða öruggari og sjá að börnin þeirra eru ekki eins brothætt.“
Hann segir æfingarnar hafa þróast þannig að hann hafi í meira mæli farið að einbeita sér að hreyfiþroska barna og tengslamyndun.
„Styrk í efri hluta líkamans, samhæfingu, eftirtekt, athygli og jafnvægi. Þetta er grunnurinn að öllum hreyfiþroska. Ég læt börnin standa í lófanum mjög snemma, um fjögurra mánaða gömul. Annars eru börn ólík og það skiptir ekki öllu máli hversu fljótt þau læra. Það sem mér finnst allra mikilvægast eru þessi sterku tengsl sem verða á milli foreldra og barnanna, þau eru svo mikilvæg og það skiptir máli að þau myndist á fyrstu 6 til 9 mánuðum barnanna.
Eftir æfinguna verða þau þreytt og sofa vel og borða. Æfingarnar eru klukkutíma langar sem mörgum erlendis þykir langt. Þar eru oftast vatnsæfingar í um það bil hálftíma og einu sinni í viku og æfingarnar öðruvísi. Börnin eru kannski látin fljóta á bakinu og svo er sungið.“
Börnin eru sterk
„Börnin sem eru hjá mér eru líklega um fjórum sinnum lengur á æfingum í viku heldur en í nágrannalöndunum og æfingarnar meira krefjandi. Líkamlegur styrkur eykst og barnið verður öruggara í sundlauginni með því að koma oftar og þekkja sitt umhverfi. Ég er að vinna með styrkinn frá hnakka og niður hryggjarsúluna. Þegar börnin eru sex mánaða eiga þau að geta setið og þá er hægt að fara að vinna með fætur.
En það er ekki bara líkamlegi styrkurinn sem skiptir máli. Það er þetta samspil líkamlegs og andlegs þroska sem er mikilvægt og hefur alltaf verið kjarninn í mínu starfi þótt það hafi þróast mikið í gegnum árin. En ég hef alltaf haft trú á þessu því ég sé árangurinn,“ segir Snorri.
Mörgum sem horfa á æfingar í lauginni finnst þær mikið sjónarspil og það vekur furðu þeirra hversu sterk börnin eru. Og hvað þau geta, farið í kollhnís og kafað og staðið á bretti eða í lófa. Snorri rifjar upp að í upphafi starfs síns hafi fólk hreinlega komist í uppnám. „Hingað kom norskur maður, Björn Nybakken, og hann sagði við mig: „Veistu, ég er búinn að fara út um alla Evrópu og það er enginn að kenna þetta eins og þú.“ Hann bauð mér á ráðstefnu í Noregi tveimur vikum seinna.
Ég fór með myndbandsspólur, ég gat talað skandinavísku en þegar ég kom og hélt mína tölu og sýndi vídeó þá bara sprakk allt. Hvað ég væri eiginlega að gera? Þetta hlyti að vera stórskaðlegt þessum börnum. Ég lagði áherslu á að þetta væri snemmtæk íhlutun og börnunum liði óskaplega vel. Birni fannst alveg dásamlegt að fá svona líflega umræðu og varði mig eins og heilt fótgöngulið,“ segir Snorri og skellir upp úr.
Hann hafi eftir þetta ekki verið sérlega áhugasamur um að halda fyrirlestra á ráðstefnum. En þó hafi hann tekið þátt í Norðurlandasamstarfi og sótt allar ráðstefnur þar frá árinu 2000. Síðast hafi hann haldið fyrirlestur í sumar á Sardiníu sem gekk afar vel. Ráðstefnuna sótti Snorri með Hermundi Sigmundssyni, prófessor í sálfræði við Háskólann í Þrándheimi í Noregi.
Vill ekki vera á flakki
„Síðustu árin hefur fræðasamfélagið fjallað um gott gildi ungbarnaæfinganna og veitt okkur athygli. Hermundur hefur rýnt í starf mitt og þó að mér finnist það ekki nauðsynlegt, því foreldrar mæla sjálfir gildi æfinganna fyrir börnin og sig sjálf, er gott að styðja sig við rannsóknir að einhverju leyti. Eitt af því sem hefur verið rannsakað er munur á hreyfiþroska fjögurra ára gamalla barna eftir því hvort þau voru í ungbarnasundi eða ekki. Það er mælanlegur munur á samhæfingu og jafnvægi hjá börnum og þá þeim í hag sem voru í ungbarnasundi.
Þá fengu kvikmyndagerðarkonurnar mjög virtan sálfræðing til að fylgjast með starfi mínu og honum fannst þetta afar merkilegt. Hann bauð mér reyndar á ráðstefnu til Edinborgar þar sem hann var að kveðja fræðasamfélagið enda kominn á níræðisaldur. Ég þáði það boð og keypti bókina hans sem var til sölu þar. Svo þegar ég kem heim og opna bókina þá er þar umfjöllun um mig með myndum,“ segir Snorri og segir að sér hafi þótt vænt um það.
„Annars finnst mér bara best að vera hér heima í lauginni og vil ekki vera mikið á flakki. Ég hef fengið mjög undarlegar fyrirspurnir að utan. Til dæmis um að fara til Singapúr í einn vetur og þjálfa eitt barn. Ég gerði það auðvitað ekki.“
