Nú­tíma­væðing Ís­lands og vel­sæld Ís­lendinga, á hverju tíma­bili í sögunni fyrir sig, byggir fyrst og fremst á sam­skiptum við út­lönd. Þetta segir Baldur Þór­halls­son, prófessor í stjórn­mála­fræði við Há­skóla Ís­lands, í við­tali við Sig­mund Erni Rúnars­son í Frétta­vaktinni á Hring­braut. Frétta­vaktin er á dag­skrá alla virka daga kl. 18:30.

Þar ræddi hann nýja bók sem hann, á­samt með­höfundum hans, gáfu út ný­verið. Hún ber heitið Iceland's shelter­se­eking behaviour: From settlement to repu­blic.

Í henni kanna höfundarnir hvort Ís­lendingar hafi van­metið mikil­vægi al­þjóða­sam­skipta í sögu þjóðarinnar, en bókin nær allt frá land­náms­öld til stofnunnar lýð­veldisins.

Tortryggni í garð alþjóðasamskipta

„Orð­ræðan hefur verið dá­lítið mikið þannig í ís­lensku sam­fé­lagi að al­þjóða­sam­skipti hafi ekki verið af hinu góða – að við séum arð­rænd af út­lendingunum, tor­tryggin í garð út­lendinganna, það séu „við og þeir,“ það eru „góðir og slæmir.“ En er þetta svo?“ spyr Baldur.

Ljóst er að höfundum bókarinnar þykir svo ekki vera. Líkt og áður segir komust þeir að þeirri niður­stöðu að sam­skipti Ís­lands við út­lönd stýri nú­tíma­væðingu og vel­sæld Ís­lendinga.

Þessum samskiptum skipta þeir í þrennt: Pólitísk sam­skipti, svo sem hernaðar­leg og diplómatísk – Efna­hags­legu sam­skipti, svo sem al­menn við­skipti – Sam­fé­lags­leg sam­skipti, svo sem menning og menntun.

„Hag­sældin kemur að utan og ef við skoðum þessa sam­fé­lags­legu þætti, þá skiptir öllu máli að okkar mati, fyrir lítil sam­fé­lög að vera sem mest inni í hringiðu heims­mála á hverjum tíma fyrir sig. Að tryggja það að nýjustu tækni og vísindi berist inn fyrir land­steinana og að nýjust hug­mynda­straumar berist inn fyrir land­steinana. Það á alveg jafnt við í dag og fyrir 500 árum eða 1.000 árum,“ segir Baldur.

Þá segir hann að þetta sé enn mikil­vægt vegna þess að lítil sam­fé­lög á borð við Ís­land henti ekki vel upp á ný­sköpun og tækni­þróun. Til þess þurfi meiri fólks­fjölda.

Evrópusambandið samt fjarlægur draumur

Þrátt fyrir allar fögru full­yrðingarnar um mikil­vægi al­þjóða­sam­skipta á Evrópu­sam­bandið samt sem áður ekki upp á pall­borðið hjá Ís­lendingum: „Það held ég að sé komið til vegna orð­ræðunnar okkar um hvar valdið liggur,“ segir Baldur. „Okkar saga er sögð þannig, þó að sagn­fræðingar við Há­skóla Ís­lands séu að skrifa allt öðru­vísi í dag heldur en fyrir nokkrum ára­tugum síðan, að það snerist allt um það hvar valdið lá,“ heldur hann á­fram.

Hann bendir á að í gegnum veiga­mestu at­burði sjálf­stæðis­bar­áttu Ís­lendinga hafi á­vallt verið uppi á­kveðin orð­ræða. Raunar hafi hún lítið sem ekkert breyst og segir Baldur að lítill munur sé á orð­ræðu and­stæðinga þriðja orku­pakkans eða and­stæðinga inn­göngu Ís­lands í NATO árið 1949. Inni­haldið sé það sama.

Baldur segir jafn­framt að á­kveðins mis­skilnings gæti í um­ræðunni: „Við þekkjum ekki aðra orð­ræðu og hún virkar svo við höldum okkur við hana. Við höldum að við höfum alltaf verið ein­angruð ey­þjóð í gegnum aldirnar, en við höfundar bókarinnar höldum því fram að það sé mis­skilningur.“