Nýtt frumvarp um fæðingar- og foreldraorlof var kynnt ríkisstjórninni í morgun og samþykkt. Í tilkynningu á vef félags- og barnamálaráðherra segir að frumvarpið sem samþykkt hafi verið í morgun taki mið af þeim 253 umsögnum sem bárust um málið í samráðsgátt stjórnvalda.
Nokkrar breytingar eru því á frumvarpinu frá því að það var fyrst kynnt þar. Helstu breytingarnar eru þær að frá og með 1. janúar árið á næsta ári verður fæðingar- og foreldraorlof alls tólf mánuðir vegna barna sem fæðast, eru ættleidd eða tekin í varanlegt fóstur. Sjálfstæður réttur hvers foreldris er jafn, sex mánuðir, en þó er þeim heimilt að framselja einn mánuð til hins foreldrisins þannig að það verði fimm og sjö mánuðir.
Réttur til töku enn 24 mánuðir
Þá er réttur foreldra til töku fæðingarorlofs enn 24 mánuðir en nefnd sem skipuð var um málið lagið til að þeim yrði fækkað í 18 mánuði. Í svari félags- og barnamálaráðuneytis við fyrirspurn Fréttablaðsins um málið segir að ráðherra hafi tekið tillit til athugasemda í samráðsgátt og haldið rétti foreldra í 24 mánuðum.
„Í ár eru tuttugu ár liðin frá gildistöku laga um fæðingar- og foreldraorlof, sem voru gríðarlega framsækin á þeim tíma en það var kominn tími til að endurskoða þau og færa til nútímans. Þetta frumvarp er stórt skref í þá átt og við viljum að Ísland sé góður staður til þess að eignast og ala upp börn, og með þessu frumvarpi erum við að auka enn á réttindi foreldra til samvista með börnunum sínum á fyrstu mánuðunum ævi þeirra,“ segir Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra, í tilkynningu frá ráðuneytinu.
Frekari yfirfærsla réttinda á milli foreldra kynnt
Í tilkynningunni segir að lagðar séu fram frekari heimildir til yfirfærslu réttinda á milli foreldra þegar annað foreldri getur ekki af nánar tilgreindum ástæðum nýtt sinn rétt til fæðingarorlofs. Þær heimildir eru nú alls fjórar, en voru aðeins tvær þegar frumvarpið fór í samráðsgátt.
Þær fyrstu eru þegar ekki hefur reynst mögulegt að feðra barn samkvæmt barnalögum og þegar foreldri er gert að sæta nálgunarbanni og eða brottvísun af heimili samkvæmt lögum um nálgunarbann og eða brottvísun.
Það sem nýtt er í frumvarpinu núna er að bætt hefur verið við að yfirfærsla réttinda sé heimil þegar annað foreldrið hefur ekki rétt til töku fæðingarorlofs eða fæðingarstyrks hérlendis né heldur sjálfstæðan rétt til töku orlofs í sínu heimaríki og þegar umgengni annars foreldris við barnið er engin eða hún verulega takmörkuð, svo sem undir eftirliti einvörðungu, á grundvelli niðurstöðu lögmælts stjórnvalds eða dómstóla.
Segir í tilkynningu að forsjárforeldri þurfi að sækja um þessa tilfærslu réttinda til Vinnumálastofnunar sem tekur ákvörðun í málinu.
Styrkur vegna skerts aðgengis að fæðingarþjónustu
Þá er einnig lagt til að barnshafandi foreldri verði veittur sérstakur styrkur vegna skerts aðgengis að fæðingarþjónustu í þeim tilvikum þegar barnshafandi foreldri þarf að mati sérfræðilæknis að dvelja fjarri heimili sínu, fyrir áætlaðan fæðingardag, í tengslum við nauðsynlega þjónustu vegna fæðingar barnsins.
20 ár frá gildistöku laganna
Frumvarpið er lagt fram í tilefni þess að í ár eru tuttugu ár liðin frá gildistöku laga um fæðingar og foreldraorlof, en ráðherra skipaði nefnd í ágúst 2019, sem hafði það hlutverk að endurskoða lögin í heild sinni. Segir í tilkynningu að alls sé gert ráð fyrir að 19,1 milljörðum króna verði varið í fæðingarorlof á árinu 2021 sem er tæplega tvöföldun á þeim fjármunum sem fóru til málaflokksins árið 2017, á verðlagi hvors árs.
Félags- og barnamálaráðherra mun leggja frumvarpið fyrir þing núna þar sem umræður munu fara fram. Breytingarnar eiga að taka gildi um áramótin verði það samþykkt í þinginu.
