„Því fer fjarri að við séum að Parkódín­væða alla“

Sig­ríður Dóra Magnús­dóttir, fram­kvæmda­stjóri lækninga hjá Heilsu­gæslunni á höfuð­borgar­svæðinu, segist ekki hafa á­hyggjur af því að verið sé að af­henda fólki á­vana­bindandi ópíóíða, Parkódín, við lang­varandi þurrum hósta í kjöl­far Co­vid-sýkingar.

Hjalti Már Björns­­son, yfir­­­læknir á bráða­­mót­töku Land­­spítalans, segir það „með verri þvælu sem hann hefur heyrt“ að sjúk­lingum sem smitast hafi með Co­vid-19 og eru með lang­varandi þurran hósta sé á­vísað Parkódíni, sem er mjög á­vana­­bindandi ópíóíði, og kallar eftir því að fólki sé ráð­lagt að reyna önnur ráð. Hann segir nýjar rann­sóknir benda til þess að gagn­semi Parkódíns við hósta sé mjög tak­mörkuð.

Ekki eina ráðið

Lyfja­stofnun setti í vikunni tíma­bundna heimild til að selja Parkódín án lyf­seðils til fólks með slík ein­kenni vegna mikils á­lags á heilsu­gæsluna en Parkódín er talið hafa „nokkra hósta­stillandi verkun“.

„Það eru gefin öll ráð áður en það er gripið í þetta ráð. Það er ekki eins og við séum að henda töflum í alla sem eina heilaga leiðin. Þetta er bara ein leið af mörgum úr­ræðum sem við höfum og er byggt á klínískum leið­beiningum frá Co­vid-göngu­deildinni,“ segir Sig­ríður Dóra í sam­tali við Frétta­blaðið.

Hún segir að þetta sé aldrei eina ráðið sem fólk fær. Því sé ráð­lagt að taka önnur hósta­stillandi lyf, slím­losandi, astma­lyf, berkju­víkkandi lyf.

„Þetta er eitt af þeim úr­ræðum sem við höfum og því fer fjarri að við séum að Parkódín­væða alla. En ég fagna um­ræðunni meðal lækna að þeir séu sam­stíga í því að stemma stigu við á­vana­bindandi lyfjum sem geta mögu­lega haft á­vana­hættu í för með sér og við munum taka það á­fram. En þetta gerir gagn í völdum til­vikum og það er það sem að við erum að nota þetta á.“

Óvíst hversu hátt hlutfall fær þurran langvarandi hósta

Í gær voru fluttar fréttir af því að Parkódín ryki út úr apó­tekum eftir að heimildin var sett en Sig­ríður Dóra segir það ekki nýtt. Það hafi rokið út fyrir það.

Þannig til­fellin eru svona rosa­lega mörg?

„Já til­fellin eru svona rosa­lega mörg. Það eru að greinast nokkur þúsund á dag og stór hluti fer ekki einu sinni í form­lega greiningu heldur greinir sig sjálfur. Við erum því með 20 þúsund sýkta ein­stak­linga í sm­fé­laginu og fólk er því miður með heil­mikil ein­kenni af þessari veiru­pest,“ segir Sig­ríður Dóra.

Spurð hversu hátt hlut­fall fær þann þurra lang­varandi hósta sem þarf að vera með til að fá parkódínið segir Sig­ríður Dóra að hún hafi ekki tölur um það en að það sé stórt hlut­fall þeirra sem greinist núna, með af­brigði af Omíkron, að greinast með tölu­verð ein­kenni og veikindi.

„Þetta er eitt af mörgum úr­ræðum og hefur lengi verið notað, sem eitt af úr­ræðum, við hósta og við erum að nálgast þetta þannig. En auð­vitað á alltaf að skoða annað fyrst. Við vorum mjög þakk­lát Lyfja­stofnun að veita okkur þessa undan­þágu því það er gífur­legt álag á sím­kerfið og á allar heilsu­gæslu­stöðvar af fólki sem líður illa. Allt sem getur létt okkur lífið eftir tvö ár af Co­vid, við erum mjög þakk­lát fyrir það.“

Snýst um að treysta fólki

Spurð hvernig sé gengið úr skugga um það að að­eins fólk með þurran lang­varandi hósts fái parkódínið segir Sig­ríður Dóra að það þurfi að vera með ný­lega greinda Co­vid-sýkingu en að það sé erfitt að ganga úr skugga um að fólk sé hóstandi því það er mælt gegn því að fólk fari sjálft í apó­tekið og stofni þannig starfs­fólki þess í hættu.

„Eins og með allar aðrar lyfja­á­vísanir þá verðum við að treysta fólki. Við erum alltaf að eiga í sam­tali við fólk og treysta því í okkar starfi í heilsu­gæslunni og við verðum að gera það á­fram.“

En eruði hrædd við mögu­legar af­leiðingar þess að af­henda fólki ópíóíða með þessum hætti?

„Við vildum helst losna við að nota sterk verkja­lyf við hverju sem er en maður er aldrei sáttur. En ég hef ekki á­hyggjur af svona skamm­tíma­úr­ræði í svona litlum skömmtum á á­kveðnum for­sendum. Ég hef ekki á­hyggjur af því,“ segir Sig­ríður Dóra.

„Við erum að tala um tíu stykki fyrir fólk sem er með ný­lega greiningu og er með ó­þægindi. Ég hef ekki á­hyggjur af mis­notkun á þessu.“

Hún segir að læknar og lyf­salar geti skoðað sam­eigin­legan gagna­grunn þar sem hægt er að sjá hvort að fólki hafi verið á­vísað Parkódíni áður og hvort að þau hafi farið í annað apó­tek í þessu til­felli og fengið það án lyf­seðils.

Sig­ríður Dóra segir að það hafi verið óskað þess að þessi tíma­bundna heimild myndi gilda fram yfir páska því að þá verði minni þjónusta en að enn sé þá gert ráð fyrir tölu­verðum veikindum.

„Það eru viss skil­yrði, það er fag­fólk sem af­hendir þetta og ég hef ekki á­hyggjur af meiri mis­notkun á þessu en gengur og gerist í sam­fé­laginu.“

Aðrar leiðir færar áður

Áður en fólk fer í að taka Parkódín segir Sig­ríður Dóra að það sé mikil­vægt að huga að vökva­inn­töku og næringu, fara í sturtu eða bað, skipta um legu og gæta þess að liggja ekki bara á bakinu. Þá sé gott að standa upp og labba um.

„Það eru til í lausa­sölu slím­losandi og hósta­saft og svo eru alls­konar hús­ráð eins og hunang eða te. Þetta er aldrei fyrsta úr­ræði en getur gagnast í völdum til­vikum.“

Sig­ríður Dóra saknar þess í um­ræðunni að fjallað sé um þau veru­legu veikindi sem fylgja Co­vid þótt svo að um sé að ræða „vægasta af­brigði“ þess og á þá við Omíkron-af­brigðið sem hefur verið alls­ráðandi í marga mánuði.

„Það eru upp­lýsingar sem kannski hafa ekki ratað út núna. Fólk er mjög veikt, lengi, í margar vikur. Með ó­þægindi og þarf astma­lyf. Við megum ekki tala þetta niður og láta eins og ekkert sé. Þetta er ekki þannig, því miður. Við þurfum enn að gæta okkar í að smita ekki hvort annað.“