Sviptur bernskunni í al­ræmdum sér­trúar­söfnuði

„Ég mun aldrei taka frelsi mínu sem sjálf­sögðum hlut. Á­stæða þess að ég skil hvað felst í orðinu frelsi er sú að ég eyddi tólf árum af barn­æsku minni án þess,“ segir David Freeman, 47 ára karl­maður sem fæddist í Ástralíu en hefur búið á Ís­landi í um tvo ára­tugi.

Saga Davids er um margt ó­venju­leg enda ólst hann upp í al­ræmdum sér­trúar­söfnuði skammt frá borginni Mel­bour­ne, söfnuði sem komst í heims­fréttirnar árið 1987 þegar lög­reglu­menn, gráir fyrir járnum, ruddust til inn­göngu og frelsuðu börn sem höfðu mátt þola skelfi­lega með­ferð. David var eitt þessara barna og hefur líf hans litast af barn­æskunni sem hann aldrei fékk að njóta. David hefur aldrei tjáð sig opin­ber­lega um árin í sér­trúar­söfnuðinum en segir að nú sé tíminn til þess kominn. Líf hans hefur ekki verið neinn dans á rósum á undan­förnum árum og hefur hann glímt við kvíða og þung­lyndi sem hann rekur til áranna í söfnuðinum.

Kynntist móður sinni aftur

Söfnuðurinn sem David til­heyrði frá tveggja ára aldri þar til hann var 14 ára gekk undir nafninu Fjöl­skyldan (e. The Family). Leið­togi hans var Anne Hamilton-Byrne sem sagðist vera sjálfur frelsarinn, Jesús Kristur, endur­fæddur og börnin í söfnuðinum áttu að vera til­búin til að taka við völdum í heiminum vegna yfir­vofandi dóms­dags. Fyrr­verandi með­limir í söfnuðinum hafa stigið fram í bókum og heimildar­myndum og lýst því of­beldi sem tíðkaðist í söfnuðinum. Börn voru svelt, barin, lokuð inni dögum saman og eru dæmi um að eldri börnum hafi verið gefnir stórir skammtar af of­skynjunar­lyfinu LSD.

Anne var jóga­kennari, gædd miklum per­sónu­töfrum og snemma á sjöunda ára­tug síðustu aldar var hún farin að kenna mið­aldra konum í út­hverfi Mel­bour­ne. Anne náði vel til margra þessara kvenna og til að gera langa sögu stutta má segja að upp frá þessu hafi sér­trúar­söfnuðurinn orðið til.

David er fæddur árið 1973 og var hann tveggja ára þegar Anne ætt­leiddi hann. Að­spurður segist hann ekki vera með það á hreinu hvernig hann komst í hendur hennar. „Ég er löngu hættur að pæla í því hvort ég hafi verið tekinn eða gefinn en það eru meiri líkur á að fólkið í söfnuðinum hafi sann­fært móður mína um að láta mig af hendi,“ segir David á nánast lýta­lausri ís­lensku.

Tveimur árum eftir að hann var frelsaður komst hann í kynni við móður sína á nýjan leik og eru þau í á­gætum sam­skiptum í dag. „Hún bað mig af­sökunar á þessu. Hún hefur aldrei þurft að segja neitt meira og ég hef aldrei spurt hana frekar því ég veit að þetta er líka sárt fyrir hana. Þó hún hafi látið mig af hendi þá vil ég ekki að henni líði illa yfir því. Hún er gömul kona og á skilið að líða vel. Það eru góðar líkur á að henni líði illa yfir þessu og ég ætla ekki að bæta á það.“

Minningin er botn­laus sorg

Anne ætt­leiddi fjölda barna á árunum 1968 til 1975 og voru sum þeirra börn annarra með­lima í söfnuðinum sem ýmist voru kallaðir frænkur eða frændur. Anne taldi börnunum trú um að hún væri líf­fræði­leg móðir þeirra. David var yngsti strákurinn í söfnuðinum og næst­yngsta barnið. Þegar hann er spurður hver hans fyrsta minning sé segir hann eftir smá um­hugsun:

„Að gráta. Ég gerði ekkert annað. Stundum grét maður svo mikið að líkaminn var hættur að fram­leiða tár. Samt hélt maður á­fram og þá leið manni eins og augun væru að brenna. Minningin er botn­laus sorg, ótti og von­leysi. Þetta voru 12 ár sem er heil ei­lífð í lífi barns.“

Heimili sér­trúar­safnaðarins var kallað Kai Lama og var það stað­sett við Lake Eildon í Viktoríu­fylki. Staðurinn var af­skekktur og úr al­fara­leið og gátu safnaðar­með­limir því verið í friði fyrir utan­að­komandi á­reiti. Anne Hamilton­Byrne var ekki með fasta bú­setu á staðnum og því voru börnin höfð í um­sjón fylgj­enda hennar.

Stal hunda­mat og katta­mat

David rifjar upp að hann hafi þjáðst af astma sem barn og fékk hann enga með­höndlun við honum fyrr en hann var frelsaður árið 1987. „Á næturna kom það fyrir að ég stóð á öndinni og ég man að eina nóttina fór það mjög í taugarnar á einni konunni sem átti að gæta okkar. Hún reif mig upp, fór með mig út í kofa sem notaður var til að geyma garð­verk­færi og sagði að ég þyrfti að sofa þar. Kofinn var langt frá húsinu, myrkrið var al­gjört og ég man hversu hræddur ég var. Ég skildi ekki af hverju það var verið að refsa mér. Þetta gerðist oftar en einu sinni.“

Börnin voru einnig svelt og rifjar David upp að það eina sem var á boð­stólnum öll þessi ár hafi verið á­vextir og græn­meti. „Ég neyddist til að stela mat sem var ætlaður fyrir gælu­dýrin. Katta­mat, hunda­mat og myglað brauð sem var ætlað fuglunum. Ég átti það til að gramsa í ruslinu eftir ein­hverju æti­legu. Það má segja að dýrin hafi fengið betri með­ferð en við börnin.“

Hann rifjar svo upp að eitt sinn hafi hann verið læstur inni á bað­her­bergi í heila sex daga. Þetta var ekki löngu áður en lög­reglan réðist til inn­göngu. „Ég fékk ekki að borða í þrjá daga. Það var mjög al­geng refsing að gefa okkur ekkert að borða. Eftir kannski tvo daga var maður orðinn svo slappur og orku­laus að maður var farinn að æla maga­sýrum.“

Van­næringin í barn­æsku hafði sín á­hrif og þurfti David og yngsta stúlkan á staðnum að fara í með­ferð á sjúkra­húsi þar sem þau fengu vaxtar­hor­món. „Ég var illa farinn, ég var van­nærður og allt of lítill miðað við aldur. Ég var 14 ára en leit út fyrir að vera 9 ára.“

Föstu­dagurinn 14. ágúst 1987

David segir að börnin hafi ekki talað mikið saman um hlutina sín á milli, hugsan­lega hafi eldri börnin gert það. Sjálfur var David mikill bóka­ormur og átti hann það til að lesa heilu bækurnar með vasa­ljós undir sæng. Smátt og smátt komst hann að því að heimurinn þarna úti var að­eins öðru­vísi en hann átti að venjast.

Föstu­dagurinn 14. ágúst 1987 rennur David seint úr minni, en þann dag ruddust vopnaðir lög­reglu­menn inn í höfuð­stöðvar söfnuðarins og frelsuðu börnin. „Það var dagur frelsis,“ segir hann og rifjar upp að hann hafi hvorki fyrr né síðar séð jafn mikið af lög­reglu­mönnum á sama stað. Hann var í jóga á­samt öðrum með­limum safnaðarins þegar lög­regla ruddist inn. „Í fyrstu áttuðum við okkur ekki á því að það væri verið að hjálpa okkur. Um leið og ég sá lögguna varð ég smá hræddur enda allir vopnaðir, þetta var enginn smá dagur í lífi mínu.“

Erfitt að borða venju­legan mat

Eftir að David var frelsaður tóku við fjögur ár þar sem hann var í um­sjá ríkisins á ung­linga­heimili. „Það var ágæt reynsla en auð­vitað var þetta upp og niður. Ég kynntist krökkum sem áttu erfiða for­tíð,“ segir hann og bætir við að hann hafi gengið í al­mennings­skóla í Mel­bour­ne með jafn­öldrum sínum. Mjög mikil á­hersla var lögð á menntun innan sér­trúar­safnaðarins og segir David að það hafi verið eins og að fara þrjú til fjögur ár aftur í tímann þegar hann fór í skóla. „Ég vissi þetta allt.“

Þó hann hafi verið frelsinu feginn þurfti hann að að­lagast hinu hefð­bundna lífi. Hann rifjar upp að hann átti erfitt með að borða venju­legan mat eftir að hann var frelsaður og átti hann það til að kasta honum upp. „Líkaminn var ekki vanur að melta kjöt og mjólkur­vörur til dæmis.“

David rifjar upp að mikið hafi verið fjallað um málið í áströlskum fjöl­miðlum eftir rassíu lög­reglunnar. Fjallað var um málið dag eftir dag í sjón­varpinu. At­hyglin og um­talið fór illa í David og þegar hann var fimm­tán ára á­kvað hann að gera samning við sjálfan sig. „Ég gerði samning um að ég myndi aldrei segja annarri mann­eskju frá æskunni minni. Ég stóð við það þangað til ég varð fer­tugur og bjó til aðra for­tíð. Bara til að forðast þessa at­hygli, ég vildi bara fara í gegnum lífið undir rat­sjá.“

Kynntist ís­lenskri konu í Ísrael

Líf Davids tók svo aftur stakka­skiptum fljót­lega eftir að hann varð tví­tugur. Þá á­kvað hann að fara í ferða­lag um heiminn. „Þá fór ég í fyrsta skipti til út­landa. Ég fór til Ind­lands, Nepal og Ísraels þar sem ég kynntist ís­lenskri konu.“

Þeim varð vel til vina en úr varð að hún fór aftur til Ís­lands og David aftur til Ástralíu. Þau héldu sam­bandi eftir að heim var komið og tveimur árum síðar, árið 1998, á­kvað David að kíkja í heim­sókn. Eitt leiddi af öðru og ekki leið á löngu þar til hún varð ó­létt.

„Að eignast börn var ná­kvæm­lega það sem ég þurfti til að koma mér aftur í jafn­vægi. Ég reyndi að laga allt sem hafði farið úr­skeiðis í minni barn­æsku. Ég var alveg harð­á­kveðinn í að þau þyrftu aldrei að þjást að ó­þörfu. Ef þau grétu þá tók ég þau upp og ég var skammaður fyrir það. Ég gat ekki hlustað á börnin mín gráta þegar ég vissi að ég gæti gert eitt­hvað til að hjálpa.“

For­tíðin bankaði á dyrnar

David settist að á Ís­landi og hefur hann búið hér á landi nær sleitu­laust frá árinu 1998. Hann á þrjú börn með tveimur konum; 20 ára stúlku og tvo drengi, 19 ára og 13 ára.

Þegar hann var orðinn fer­tugur má segja að for­tíðin hafi bankað á dyrnar af miklum þunga og hefur David glímt við and­lega erfið­leika undan­farin misseri. Hann gerði þau stóru mis­tök að prófa fíkni­efni fyrir um tíu árum síðan. Þá var hann staddur í Ástralíu á­samt fjöl­skyldu sinni um skamma hríð þar sem mark­miðið var að vinna og safna peningum. Þau fóru út árið 2007 en sneru al­farið aftur heim til Ís­lands árið 2012. Vinnu­fé­lagi hans var í neyslu og sann­færði hann David um að hann þyrfti að prófa það sama og hann.

„Ég var nógu heimskur til að þiggja það. Þetta var met­am­feta­mín sem er örugg­lega eitt það hættu­legasta sem hægt er að taka og eitt það mest á­vana­bindanndi. Í kjöl­farið á því byrjaði ég að glíma við ofsa­kvíða, engan venju­legan kvíða. Ég gat ekki stjórnað líkama mínum, ég skalf svo mikið, og gat ekki einu sinni borgað fyrir hluti úti í búð. Þá byrjaði þetta allt saman,“ segir David sem hefur verið að vinna sig út úr þessum vanda síðustu ár. „Þetta hefur verið erfiður tími, síðustu 5-6 ár. Ég missti boltann gjör­sam­lega þegar ég fór í neyslu. Í neyslu er maður ein­göngu upp­tekinn af sjálfum sér. Ég er enn­þá að borga fyrir það í dag og mun trú­lega þurfa að borga fyrir það allt mitt líf. Hægt og ró­lega eru hlutirnir að komast í samt horf,“ segir hann og bætir við að erfitt sé að koma fólki í skilning um þá hluti sem hann upp­lifði sem barn.

„Það eru ekki margir með reynslu af svona hlutum og ekki margir með skilning. Jafn­vel ekki sál­fræðingar. Hér á Ís­landi er ég löngu búinn að gefast upp á því að tala við sál­fræðinga,“ segir hann. Hann telur sig heppinn að vera á lífi. „Ég áttaði mig á því um daginn. Margir af þeim sem ég ólst upp með hafa svipt sig lífi. Þetta var mjög al­mennt, krakkar fóru út í bullandi neyslu og sáu ekki fram­tíð í neinu. Það voru margir full­orðnir sem gerðu það líka. Þessi kona er með mikið blóð á höndunum, það hefur ekki verið talað nógu mikið um það.“

Vildi að sjálfs­vígið liti út sem slys

Árið 2012 var David á mjög slæmum stað and­lega vegna ofsa­kvíða og þung­lyndis og um tíma sá hann að­eins þá lausn að svipta sig lífi. „Ég vildi deyja en gat ekki hugsað mér að börnin mín myndu minnast föður síns fyrir sjálfs­víg. Ég varð því að gera þetta þannig eins og um slys væri að ræða og ætlaði mér að keyra á fullri ferð á tré. Sem betur fer lét ég ekki verða af þessu en þegar kvíðinn tók völdin þá veitti þessi hugsun um tréð mér á­kveðinn innri frið.“

David dregur ekki fjöður yfir það að hann einn ber á­byrgð á sínum á­kvörðunum en hann segir að barn­æskan hafi mótað hann mikið. „Ég fékk enga kennslu í mann­legum sam­skiptum. Við vorum ein­angruð, fengum aldrei að eignast vini og ég var 14 ára þegar ég lærði að hjóla. Ég held að þetta hafi truflað mig rosa­lega fé­lags­lega. Mér finnst ég alltaf vera hálf­týndur innan um fólk og mér líður alls ekki vel í hóp, þá er ég ein­mana en mér líður vel þegar ég er einn. Fé­lags­lega á ég mjög erfitt og það er mitt stærsta vanda­mál,“ segir David sem segir að með neyslu á­fengis og eitur­lyfja losni um þessar hömlur.

Vont að byrgja þetta inni

David hefur ekki áður farið ná­kvæm­lega í saumana á sinni sögu og hann hefur meira að segja haldið sínum nánustu frá henni. „Þetta er eitt­hvað sem ég þarf að koma frá mér. Það er ó­geðs­lega vont að byrgja þetta inni. Ég sagði ekki barns­mæðrum mínum frá þessu, þær heyrðu mína sögu frá öðrum. Ég faldi þetta,“ segir hann.

Að­spurður hvort hann hafi verið í sam­skiptum við aðra ein­stak­linga sem ólust upp með honum segir hann að lítið hafi verið um það. „Það er engin til­viljun að ég er nánast eins langt frá Mel­bour­ne og hægt er. Mér finnst ó­þægi­legt að tala við fólkið sem ólst upp með mér. Það er fyrst núna sem ég er byrjaður að hugsa um að deila þessu,“ segir David sem vill leggja á­herslu á lífið eftir sér­trúar­söfnuðinn. Mikið hafi verið fjallað um gjörðir Anne Hamilton-Byrne en of lítið um líf þeirra sem þurftu að þola of­beldi hennar og á­hrif þess.

Anne lést í hárri elli árið 2019, 98 ára að aldri, en hún glímdi við Alz­heimers-sjúk­dóminn síðustu ævi­ár sín. Anne þurfti aldrei að sitja í fangelsi vegna gjörða sinna en var dæmd til greiðslu sektar fyrir að falsa ætt­leiðingar­skjöl.

Þakk­látur fyrir Ís­land

David segir að áströlsk yfir­völd megi eiga það að vel var haldið utan um hópinn eftir rassíu lög­reglunnar árið 1987. Lög­reglu­menn, fé­lags­starfs­menn og jafn­vel fjöl­miðla­fólk hafi verið í sam­skiptum þó rúm 30 ár séu liðin.

„Ég get alls ekki kvartað undan því, miðað við að þetta var árið 1987.“ Hann kveðst þó vera ein­stak­lega þakk­látur fyrir að hafa sest að á Ís­landi og getað kallað Ís­land heimili sitt í um tuttugu ár. „Landið hefur hjálpað mér að setja for­tíðina í bak­sýnis­spegilinn, þar sem hún á heima, en þegar ég hef þurft á að­stoð að halda hef ég aldrei komið að lokuðum dyrum neins staðar.“

David ver frí­tíma sínum í að teikna og mála en á daginn vinnur hann í bygginga­vinnu á höfuð­borgar­svæðinu. „Ég hef mikinn á­huga á mynd­list og hún hefur í raun bjargað minni and­legu heilsu. Ég er líka al­gjört tón­listar­nörd og elska ís­lenska tón­list.“

Einn á að­fanga­dag

Að­spurður um fram­tíðar­á­form segir David að hann ætli að halda á­fram að sinna mynd­listinni og treysta sam­bandið við börnin sín.

„Ef þú ert í neyslu loka allir hurðinni á þig sem er mjög skiljan­legt. Síðustu tvö jól hef ég verið einn heima. Á að­fanga­dag keyrði ég gjafir til barnanna minna og fór svo bara einn heim. Það var sárt í nokkra klukku­tíma. Það var enginn sem bauð mér og ég skil það. Þegar ég var í neyslu gerði ég ekkert fyrir börnin mín, borgaði ekkert og hugsaði bara um sjálfan mig,“ segir hann en bætir við að hann hafi fengið öll börnin sín í mat í síðustu viku. Það hafi verið góð upp­lifun.

David segir að lokum að hans saga sýni hversu mikil­væg mótunar­árin eru í lífi barna.

„Ég er kannski ekki í neinni stöðu til að gefa neinum ráð. En ef ég ætti að gera það væru skila­boðin þessi: Knúsaðu börnin þín á hverjum degi, ekki leyfa þeim að fara að sofa grátandi. Segðu börnunum þínum að þau séu að standa sig vel og að þú sért stoltur af þeim. Þetta er eitt­hvað sem ég fékk ekki sem barn. Ég var 26 ára þegar ég fann fyrst fyrir ást í garð ein­hvers, ég þurfti að eignast barn til að kynnast þeirri til­finningu.“