Um miðjan marsmánuð barst Fréttablaðinu nokkuð sérstakt bréf frá Ebbe Holmboe, 75 ára dönskum eftirlaunaþega og fyrrum safnstjóra danska Þjóðminjasafnsins. Með bréfinu fylgdi frásögn þýdd á íslensku sem bar titilinn „Örlög Signe Sundby“ og hófst svo:
„Á Íslandi þekkja allir stóra fallega húsið Höfða í Reykjavík. Staðurinn er víðfrægur síðan forsetar Sovétríkjanna og Bandaríkjanna þeir Gorbachev og Reagan héldu þar fund árið 1986 þar sem samið var um í lok kalda stríðsins.“
Frásögnin fjallar hins vegar ekki um sjálft húsið, heldur danska konu frá eyjunni Mön sem hét Signe Sundby og var vinnukona í Höfða í byrjun 20. aldar fyrir franska konsúlinn Jean-Paul Brillouin, sem Höfði var byggður fyrir 1909. Undanfarin sex ár hefur Ebbe hjálpað afkomendum Signe Sundby að reyna að komast að afdrifum þessarar dularfullu konu sem enginn veit hvað varð um eftir 1913.
Ebbe segir leitina vera hluta af víðtækri ættfræðirannsókn á fjölskyldu hans sem hefur staðið yfir í nærri þrjátíu ár:
„Þegar meðlimur fjölskyldunnar er ættleiddur er það alltaf heillandi að komast að því hverjir voru líffræðilegu foreldrarnir. Einn meðlimur fjölskyldunnar bað mig um að hjálpa sér að komast að því hver líffræðilegur afi hennar og amma voru og ég komst að raun um það,“ segir Ebbe.
Send út til að eiga barnið
Umrædd afi og amma voru Jean-Paul Brillouin og Signe Sundby, sem eignaðist barn konsúlsins í lausaleik árið 1912. Signe var send utan til að eiga barnið og fæddi heilbrigt stúlkubarn á Ríkisspítalanum í Kaupmannahöfn í júlí 1912. Signe samþykkti að gefa barnið til ættleiðingar og fram kemur í skjölum að það hafi verið ættleitt af dönskum heldri borgurum. Grípum inn í frásögn Ebbe:
„Þótt undarlegt sé kom Signe til baka til Reykjavíkur og byrjaði sín fyrri störf hjá fjölskyldunni í Höfða. Eftir einhvern tíma sá hún sárlega eftir því að hafa gefið dóttur sína og Jean-Pauls til ættleiðingar og skrifaði í júní 1913 yfirvöldum í Kaupmannahöfn bréf og vildi ógilda ættleiðinguna.“
Umrætt bréf er varðveitt í ríkisskjalasafni Danmerkur og dagsett 12. júní 1913 í Reykjavík. Þar biðlar Signe til borgaryfirvalda um að fá barnið sitt aftur en að sögn hennar var ættleiðingin leynileg svo hún hafði í raun ekki hugmynd um hvaða fólk fékk barnið hennar.
„Nú biðla ég til herra amtmanns hvort ég geti dregið orð mín til baka. Hef ég ekki rétt á að fá barnið mitt aftur!“ skrifar Signe.
Allt kom þó fyrir ekki og yfirvöld neituðu að ógilda ættleiðinguna í ljósi þess að Signe hefði undirritað samkomulagið um ættleiðinguna af fúsum og frjálsum vilja í viðurvist votta. Signe fékk bréf þess efnis sent í ágúst 1913 á meðan hún bjó enn í Höfða, sem hefur án efa verið henni reiðarslag.
Hann átti ekkert stórkostlegan feril og ég held að hann hafi glímt við margar hindranir í sínu starfi.
Embættismaður í ævintýrahug
Víkjum sögunni að konsúlnum. Jean-Paul Brillouin (1875-1946) var stórhuga maður sem gekk misvel í sínu starfi. Hann flutti til Reykjavíkur árið 1908 og í tímaritinu Ísafold þann 18. júlí sama ár er þess getið að hann hafi siglt til Íslands með gufuskipi frá Kaupmannahöfn, hvar hann gegndi áður stöðu aðstoðarkonsúls í franska sendiráðinu. Fjölskylda Jean-Pauls fylgdi honum eftir einhverju síðar. Seinni eiginkona hans, Martha Gudrun (f. 1885), dóttir þeirra, Ragna Alice Elodie (f. 1907), tengdamóðirin Ragna Emalie Grönstad (1853) og svo auðvitað þjónustustúlkan, Signe Sundby (f. 1885), sem vann fyrir fjölskylduna í Kaupmannahöfn.
Ferill Jean-Pauls á Íslandi varð ekki ýkja langur því áramótin 1911-12 var hann leystur frá störfum vegna ágreinings við franska utanríkisráðuneytið og annar konsúll ráðinn í hans stað. Það vakti athygli að hann fékk að búa áfram í Höfða ásamt fjölskyldu sinni og þjónustuliði eftir að hafa látið af störfum. Í kjölfar þess reyndi Jean-Paul fyrir sér með ýmsum viðskiptaævintýrum á borð við það byggja höfn í Þorlákshöfn og gúanóverksmiðju í Vestmannaeyjum, en ekkert varð úr þeim hugmyndum.
Ebbe Holmboe fór til Parísar og náði að púsla saman ævi Jean-Pauls með hjálp skjalasafns franska utanríkisráðuneytisins og hefur hún þetta að segja um konsúlinn: „Hann átti ekkert stórkostlegan feril og ég held að hann hafi glímt við margar hindranir í sínu starfi. Ég er ekki viss um að hann hafi verið auðveldur í samskiptum, en ég veit það ekki.“
Jean-Paul flutti aftur til Frakklands ásamt fjölskyldu sinni haustið 1913 og var þá kominn í mikil fjárhagsvandræði eftir mislukkuð viðskiptaævintýri árin áður. Hann var ráðinn aðstoðarkonsúll í Santiago de Cuba á Kúbu en var kallaður í franska herinn þegar fyrri heimsstyrjöldin braust út. Eftir að hafa gegnt herþjónustu í eitt ár dvaldi Jean-Paul í stuttan tíma í Kristiansand í Noregi en flutti loks með fjölskylduna til Kúbu 1918 þar sem hann endaði ferilinn og lést árið 1946, 71 árs að aldri.
Slóðin hverfur á Íslandi
Í gegnum rannsóknir sínar hefur Ebbe tekist að varpa nokkuð skýru ljósi á ævi Jean-Pauls Brillouin sem og dóttur hans og Signe. Afkomendurnir vilja enn sem komið er halda nafni hennar leyndu en vitað er að dóttirin lifði löngu og farsælu lífi í Danmörku og eignaðist fjölskyldu sem úr varð sá leggur er Ebbe þekkir til. Dóttir Signe og Jean-Pauls lést árið 2001, 89 ára að aldri og þótt hún hafi vitað hverjir líffræðilegir foreldrar hennar voru reyndi hún ekki sjálf að komast að afdrifum þeirra.
Slóð Signe Sundby hverfur á Íslandi árið 1913, um það leyti er barnsfaðir hennar flytur aftur til Frakklands. Ebbe hefur undanfarin ár leitað upplýsinga um Signe bæði í dönskum og frönskum skjalasöfnum án nokkurs árangurs.
„Það furðulega er að ég get ekki fundið neitt um hana hér í Kaupmannahöfn. Mér hefur oft lánast að finna upplýsingar um látið fólk í Kaupmannahöfn en ég get ekki fundið hana. Og það sem er ekki síður furðulegt er að ég ræddi við barnabarn einnar systur hennar sem hafði ekki einu sinni heyrt minnst á hana. Hún hafði heyrt sögur af hinum systrum ömmu sinnar en ekki Signe.“
Líklegasta atburðarásin er sú að Signe hafi snúið aftur til Danmerkur eftir að Jean-Paul flutti til Frakklands en ómögulegt er að sannreyna það því farþegalistarnir frá skipaferðum Eimskips á þessum tíma brunnu í eldsvoða. Ebbe segist þó vera með fjórar tilgátur um örlög Signe:
„Hún gæti hafa snúið aftur til Danmerkur. Það er skrýtið að ég skuli ekki geta fundið hana. Það er auðvitað sennilegasta skýringin en ég er ekki viss. Hún gæti hafa tekið sitt eigið líf vegna vonbrigða. Þá gæti hún hafa gifst á Íslandi, einhvers staðar annars staðar en í Reykjavík. Lokatilgátan er sú að hún gæti hafa flust með Íslendingum til Kanada eða Bandaríkjanna í vesturferðunum.“
Ég held að einhvers staðar á Íslandi, mögulega á einhverju dvalarheimili fyrir aldraða, sitji kona eða maður sem getur hjálpað okkur.
Lykillinn að ráðgátunni er hér
Ekkert bendir til þess að Signe hafi flust með Brillouin fjölskyldunni til Kúbu enda sýna farþegalistar skipanna sem þau sigldu með einungis nöfn Jean-Pauls, Mörtu Gudrunar og Rögnu Alice. Þá kemur hvorki fram í þeim íslensku kirkjubókum sem Ebbe hefur skoðað að Signe hafi gifst né látist í Reykjavík, þótt það útiloki vissulega ekki að hún hafi gert það annars staðar á landinu.
Þannig að það er næstum eins og Signe hafi horfið af yfirborði jarðar eftir 1913?
„Já, nákvæmlega. Ég vona að einhvers staðar á Íslandi sé manneskja sem viti eitthvað um málið. Ég var í sambandi við ungan Íslending sem sagði mér að hann hefði heyrt þessa sögu frá ömmu sinni. Það var til umræðu í Reykjavík á sínum tíma að konsúllinn hefði eignast barn með þjónustustúlku sinni og þótti nokkurt hneyksli.“
Ebbe bindur einna helst vonir við að afkomendur íslenska vinnufólksins sem vann með Signe í Höfða á þessum tíma viti eitthvað en þau hétu Sigríður Magnúsdóttir (1889-1951) og Sigurður Guðmundsson (1889-1920).
„Ég held að einhvers staðar á Íslandi, mögulega á einhverju dvalarheimili fyrir aldraða, sitji kona eða maður sem getur hjálpað okkur. Ég er viss um það. Ekki síst vegna áhuga Íslendinga á ættfræði,“ segir Ebbe að lokum.
Þeim sem telja sig geta varpað einhverju ljósi á örlög Signe Sundby er bent á að hafa samband við blaðamann á tsh@frettabladid.is.
