Katrín kærir kosningarnar: „Ef önnur leið en ó­gilding er valin“

Katrín Odds­dóttir, mann­réttinda­lög­fræðingur og for­maður Stjórnar­skrár­fé­lagsins, hefur kært ný­af­staðnar Al­þingis­kosningar til dóms­mála­ráðu­neytisins. Hún greinir sjálf frá þessu inn í hópnum Sam­tök kvenna um nýja stjórnar­skrá. Í kærunni sakar hún Al­þingi um „að­gerðar­leysis­brot“ með því að hunsa þjóðar­at­kvæða­greiðsluna árið 2012 um stjórnar­skránna.

Þá vill hún einnig meina að hefði nýja stjórnar­skráin verið sam­þykkt væri Al­þingi ekki í þeirri „stjórn­skipunar­legu klípu“ að þurfa úr­skurða um lög­mæti kosninga. At­kvæða­vægi væri einnig öðru­vísi. Hún telur þjóðina svikna og vill ó­gilda kosningarnar.

„Ég er heldur betur búin að sinna lýð­ræðis­legum skyldum mínum sem borgari þessa lands í dag enda lagði ég fram 14 blað­síðna kæru vegna al­þingis­kosninganna til dóms­mála­ráðu­neytisins um þrjú­leytið,“ skrifar Katrín.

Í færslunni birtir Katrín búta úr kærunni þar sem hún vitnar meðal annars í Björg Thoraren­sen, dómara og prófessor í stjórn­skipunar­rétti.

„Vilji stjórnar­skrár­gjafans hefur verið á­réttaður“

„Hug­myndin um beint lýð­ræði tengist öðrum undir­stöðum stjórn­skipunarinnar, einkum sjálfs­á­kvörðunar­rétti þjóðarinnar. Með því er viður­kennt að þótt stjórn­skipunin sé reist á full­trúa­lýð­ræði skuli þjóðin taka beina og milli­liða­lausa af­stöðu til til­tekinna mála, sem lúta að mikil­vægum hags­munum eða um á­kveðin mál, svo sem stjórnar­skrár­breytingar, enda sé þjóðin sjálf stjórnar­skrár­gjafinn.“ (á­herslu­breyting kæranda),“ skrifar Katrín.

Í þessu sam­hengi er mikil­vægt að á­rétta að ef önnur leið en ó­gilding er valin hefur Al­þingi með að­gerða­leysi sínu á fram­fylgni við vilja stjórnar­skrár­gjafans aukið á al­var­leika brotsins gegn MSE, segir Katrín enn fremur.

Hún segir að um sé að ræða að­gerða­leysis­brot sem felst í því að hunsa niður­stöðu lög­mætrar þjóðar­at­kvæða­greiðslu frá 20. októ­ber 2012.

„Vilji stjórnar­skrár­gjafans hefur verið á­réttaður frá þjóðar­at­kvæða­greiðslunni, til dæmis þann 20. októ­ber 2020 þegar for­sætis­ráð­herra Ís­lands voru af­hentar 43.423 stað­festar undir­r­skriftir kjós­enda sem kröfðust þess að Al­þingi virti niður­stöðu þjóðar­at­kvæða­greiðslunnar.“

Fyrirkomulagið í andstöðu við frumvarp stjórnlagaráðs

Katrín vill meina að hefði nýja stjórnar­skráin verið lög­fest væri Al­þingi ekki í þeirri stjórn­skipunar­legu klípu að þurfa að úr­skurða sjálft um lög­mæti sitt.

Þá vill Katrín einnig meina að Al­þingi hafi ekki sinnt stjórnar­skrár­bundinni skyldu sinni hvað varðar leið­réttingu á mis­vægi at­kvæða. „Al­þingi hefur því við­haldið ó­hóf­legum og ó­mál­efna­legum völdum sínum til þess að úr­skurða um lög­mæti eigin kosninga með því að virða að vettugi vilja stjórnar­skrár­gjafans. Eykur þessi sök Al­þingis mjög á al­var­leika þeirrar stöðu sem upp er komin.“

„Fyrir vikið vega at­kvæði í Norð­vestur­kjör­dæmi u.þ.b. tvö­falt á við at­kvæði í kjör­dæmum á borð við Kragann. Aukið vægi at­kvæða í Norð­vestur­kjör­dæmi þýðir aukin á­hrif niður­stöðu þess kjör­dæmis á landið í heild og fyrir vikið aukin á­hrif af ann­mörkum á fram­kvæmd kosninga í kjör­dæminu fyrir landið í heild. Ó­jafnt vægi at­kvæða þýðir einnig að til­teknir stjórn­mála­flokkar, í þessu til­felli Sjálf­stæðis­flokkur og Fram­sóknar­flokkur, fá 29 þing­sæti í stað 26 sem myndi endur­spegla prósentu­tölu þeirra kjós­enda sem völdu fram­boð þessara flokka,“ skrifar Katrín.

Hún vill meina að þetta fyrir­komu­lag sé í and­stöðu við frum­varp stjórna­laga­ráðs.

Ætlar alla leið til MDE

Katrín segir að lokum að kæran sé byggð upp þannig að hún geti farið alla leið til Mann­réttinda­dóm­stólsins gerist þess þörf.

„Í henni er sér­stakur kafli sem ber yfir­heitið "stjórn­mála­tengsl." Stundum er ég við það að missa trúnna á því að við getum lagað allt fúskið og spillinguna sem við­gengst á okkar fal­legu eyju, en það er víst ekkert annað að gera en að halda bara á­fram að reyna að pota blessuðu kerfinu í rétta átt.“