Ali Ala­meri kemur frá Írak. Undan­farna mánuði hefur hann dvalið á Ís­landi þar sem hann býður nú úr­lausnar um­sóknar sinnar um hæli hér á landi. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Ali sækir um hæli hér á landi en hann var sendur úr landi í júní 2019 en kom aftur Ali starfaði með Banda­ríkja­her í Írak og segist óttast of­beldi mála­liða á vegum Írans­stjórnar í landinu sínu vegna að­stoðar sinnar við Banda­ríkja­menn. 

Ali dvelur í hús­næði Út­lendinga­stofnunar á Grens­ás­vegi og hefur undan­farnar vikur haft stór­felldar á­hyggjur af sótt­varnar­málum í byggingunni þar sem rúm­lega fjöru­tíu manns hafast nú við. Hann er sjálfur með sykur­sýki og óttast mjög af­leiðingar þess smitist hann af CO­VID-19.

Í sam­tali við Frétta­blaðið segir Ali að í kjöl­far um­fjöllunar Frétta­blaðsins af sótt­vörnum í hús­næðinu hafi Út­lendinga­stofnun gert þar úr­bætur. Hann dvelur nú einungis með einum öðrum manni í her­bergi og í­búar hafa fengið sápu­stykki og grímur og annan sótt­hreinsi­búnað. Ali segist von­lítill um að um­sókn hans um hæli hér á landi verði á endanum sam­þykkt.

„Þau hafa sagt okkur það að deilum við fleiri upp­lýsingum með fjöl­miðlum, verði við­komandi rekinn úr húsinu. Ég er ekki hræddur við neitt. Ég hef upp­lifað margt og ef þeir reka mig þaðan út þá mun ég lifa á götunni og það er ekkert nýtt fyrir mér, ég hef gert það áður,“ segir Ali um stöðu sína gagn­vart Út­lendinga­stofnun. 

Barðist með hinum viljugu þjóðum

Ali er fæddur árið 1987 og bjó hann í Babýlon í Írak til ársins 2015 þegar hann flúði land sitt. Hann hóf störf fyrir Banda­ríkja­her sem þýðandi árið 2005 og vann síðar meir fyrir banda­rískt olíu­fyrir­tæki.

Hann segir að vegna starfa sinna fyrir Banda­ríkin og sam­eigin­legan her­afla hinna viljugu þjóða hafi staða hans orðið hættu­leg í landinu eftir að mála­liðar studdir af Írans­stjórn hafi tekið völdin í heima­borg hans.

„Vegna þessa varð ég að velja; dauða eða að yfir­gefa landið mitt,“ segir Ali. „Þeir fengu að­gang að upp­lýsingum yfir alla þá sem starfað höfðu með Banda­ríkja­her, nöfn þeirra, upp­lýsingar og allt saman. Vegna þessa varð það hættu­legt fyrir mig og yfir­gaf ég Írak.“

Taldi sig geta leitað skjóls á Norður­löndum

Hann segir frá því að sér hafi verið bent á að hann gæti fengið vega­bréfs­á­ritun til Banda­ríkjanna, hafandi unnið með Banda­ríkja­mönnum. Hann hafi sótt um slíkt árið 2010 en nú árið 2021 hafi hann engin svör fengið.

Ali lýsir því hvernig hann yfir­gaf heima­land sitt í kjöl­farið og hélt yfir til Tyrk­lands. Þar hafi hann reynt að verða sér úti um vinnu án árangurs. „Vanda­málið er að ég er veikur, ég er með sykur­sýki eitt og þarf því að sprauta mig með insúlíni og get því ekki lifað peninga­lítill,“ út­skýrir Ali.  

„Þess vegna tók ég á­hættu og fór í bát yfir til Grikk­lands. Í Grikk­landi kom ég mér yfir Evrópu þar sem ég kom að lokum til Noregs. Ég fór til Noregs því það er Skandinavíu­land. Norð­menn tóku þátt í að­gerðum Banda­ríkjanna og vegna sam­bands Norð­manna við Banda­ríkin sótti ég um hæli þar.“

Dauðadómur að vera sendur heim

Ali lýsir því hvernig honum var neitað um hæli í Noregi árið 2018. Á­stæðan sú að Írakar sem starfað höfðu með Banda­ríkja­her voru ekki taldir í sér­stakri hættu fyrir heima fyrir, þrátt fyrir að Banda­ríkja­her hefði yfir­gefið landið.

„Ég benti þeim á að þetta þýddi ekki að mála­liðarnir myndu ekki drepa mig þrátt fyrir þetta. Ef þú gúgglar á­standið í Írak geturðu lesið þér til um það hvernig mála­liðarnir drepa ó­tal­marga á götum úti ef þeir að­hyllast ekki Íslam, eins og ég.“  

Ali kom því næst til Ís­lands, til þess að forðast það að vera sendur aftur í dauðann í heima­landi sínu. Ís­lensk yfir­völd hafi sagt honum að á grund­velli Dyflinnar­reglunnar bæri þeim að senda hann til baka til Noregs.

„Ég er heppinn með lög­mann sem gat svo komið í veg fyrir það að ég yrði sendur aftur til Írak þegar ég var kominn aftur til Noregs. Þar var mál mitt opnað og mér boðið pláss í flótta­manna­búðum. Eftir fjögurra mánaða bið var um­sókn minni þar hins­vegar hafnað aftur.“

Ali segir að hann hafi látið sig hverfa úr hús­næði yfir­valda í Noregi að morgni dagsins sem lög­reglu­menn áttu að fylgja honum út á flug­völl, þaðan sem senda átti hann til Írak. Ali á­réttar að hann geti undir engum kring­um­stæðum snúið aftur til síns heima, þar sem bíði hans ekkert nema dauði.

„Og að því frá­töldu þá eru að­stæður í Írak þannig að það er ekki ein­falt mál að verða sér úti um insúlín þar,“ segir Ali. „Ég frétti af flótta­manni sem Banda­ríkja­menn sendu til baka til Írak sem gat ekki út­vegað sér insúlín og eftir tvær vikur lét hann hrein­lega lífið.“

Handlangaður af „lögreglumanni“

Ali út­skýrir að hann hafi auk þess lýst opinskátt skoðunum sínum og and­stöðu við stjórnar­far í Írak. Hann hafi í kjöl­farið metið sem svo að líf hans væri í hættu í heimalandinu.

Hann segist þó binda litlar vonir við að um­sókn sín um dvalar­leyfi verði sam­þykkt á Ís­landi nú og óttast að hann verði sendur til baka til Noregs, í annað skiptið.

„Ég var heimskur og átti í úti­stöðum við ís­lenska stjórn­mála­menn, en Ís­land er eina landið í Evrópu þar sem er ekki írakskt sendiráð og því tel ég mig öruggan hér,“ segir hann.

Úti­stöðurnar sem Ali vísar til er opinn fundur Sjálf­stæðis­flokksins um þriðja orku­pakkann sem hann sótti í apríl árið 2019. Fundinn sátu Þór­dís Kol­brún R. Gylfa­dóttir, þá­verandi dóms­mála­ráð­herra og Guð­laugur Þór Þórðars­son, utan­ríkis­ráð­herra.

Líkt og Frétta­blaðið greindi frá á sínum tíma mættu hælis­leit­endur á fundinn til að krefja ráð­herra svara eftir að ráð­herra hafði í­trekað hundsað beiðni þeirra um að funda með þeim.

Fjallað var ítar­­lega um at­vikið þegar það átti sér stað en það náðist á mynd­­skeið og Vil­hjálmur Þor­steins­son, hug­búnaðar­hönnuður, sem tók mynd­bandið, birti það á Face­book síðu sinni.

Í mynd­bandinu má sjá hvar mennirnir eru beðnir um að fara eftir reglum fundarins og beðnir um að yfir­gefa salinn.

„Við munum ekki hringja í lög­­regluna vegna þess að þessir herra­­menn þarna eru lög­reglan,“ sagði Ár­mann Kr. Ólafs­­son, bæjar­­stjóri Kópa­vogs og fundar­­stjóri meðal annars um menn sem ekki voru lög­reglu­menn.

Tveimur mánuðum síðar, í júní 2019, var Ali vísað úr landi. Mót­mæltu Sam­tökin Ekki fleiri brott­vísanir því harð­lega en Ali kærði mann sem veittist að honum á fundinum.

Bentu sam­tökin á að mál Ali væri inni á borði héraðs­sak­sóknara en að engar skýrslu­tökur hefðu átt sér stað. Ali segir að hann hafi ekki heyrt neitt vegna málsins, rúm­lega einu og hálfu ári síðar. Hann ætlar sér að kanna hvort hægt sé að reka málið fyrir norskum dóm­stólum í staðinn.

„Ég hyggst svo funda með lög­fræðingum mínum og færa mála­ferlin héðan yfir til Noregs því að ég tel að ekkert verði gert í þessu hér,“ segir Ali.

Hann segist rekja það til þess að Sjálf­stæðis­flokkurinn hafi tögl og haldir í lög­reglunni og ís­lenska réttar­kerfinu.

„Hér óttast lög­reglan opna rann­sókn á þessu máli vegna þess að þetta er Sjálf­stæðis­flokkurinn og flokkurinn á dóms­mála­ráð­herra. Svo ég mun sækjast eftir því að færa málið til Noregs. Því að Noregur er lýð­ræðis­ríki. Noregur er frjálst ríki og þar ber fólk virðingu fyrir lögunum,“ segir hann.

„Hér hélt ég að staðan væri sú sama. Að hér væri rétt­læti. En það er ekkert rétt­læti hér. Og ég er ekki hræddur við að segja það. Ég hef hitt marga Ís­lendinga og þeir segja ná­kvæm­lega það sama. Þeir vita að það er spillingu að finna meðal allra stjórn­mála­manna hér á Ís­landi.

Meira að segja fólk sem þolir ekki inn­flytj­endur, þau sem eru ras­istar. Jafn­vel þau segja að það sé spillingu að finna hjá yfir­völdum.“

Ís­land minni á ríki í Mið­austur­löndum

Ali segir að verði sér vísað til baka frá Ís­landi nú og aftur til Noregs, muni hann ekki sækja um hæli hér að nýju.

„Jafn­vel þó ég yfir­gefi landið fyrir hættu­legri stað, mun ég ekki koma aftur,“ segir hann.

„Ís­land er eins og land í Mið­austur­löndum. Mér líður eins og ég sé í Írak. Þar þýðir það að eiga vin meðal yfir­valda að þú munir hafa það gott, en ef þú átt ekki vin muntu verða fá­tækur. Þetta er raun­veru­leikinn. Ég hef fé­lags­færni, ég þekki fólk í kirkjunni hér og þekki fólk víðs­vegar að úr sam­fé­laginu og þau segja öll það sama,“ segir hann.

„Mitt mál er fimm­tán mánaða gamalt og engin rann­sókn einu sinni hafin. Hvers vegna? Jú, vegna þess að því er beint gegn stjórn­mála­mönnum.“

Ali segir þetta at­hyglis­vert, í ljósi þess að það hafi verið Sjálf­stæðis­flokkurinn sem staðið hafi að baki stuðningi Ís­lands við inn­rás hinna viljugu þjóða inn í Írak árið 2003. Það svíði því að um­sókn hans um hæli sé ekki sam­þykkt af dóms­mála­ráðu­neyti undir stjórn flokksins.

Segir Katrínu segja eitt en gera annað

Því næst ber talið að Katrínu Jakobs­dóttur, for­sætis­ráð­herra Ís­lands. Ali segist hafa hitt hana tvisvar, á tveimur fjölda­fundum meðal annars hjá Sam­tökunum '78.

„Hún er mjög góður hlustandi. En hún veit ekki hverju hún á að svara,“ segir hann.
„Á báðum fundum sagðist hún myndu reyna. En hún virðist gera hlutina þvert gegn því sem hún segir.“

„Al­gjör­lega,“ svarar Ali að­spurður um það hvort hann telji Katrínu tala á annan hátt en raun­veru­leikinn sem felur í sér hegðun stjórn­valda gegn hælis­leit­endum ber með sér.

„Í raun­veru­leikanum að þá vann ég fyrir Banda­ríkja­menn. Svo sé ég Katrínu funda með Mike Pence. Þau líta út eins og bestu vinir og hún segir Ís­lendinga opna fyrir sam­starfi við Banda­ríkja­menn og hafi alltaf verið það. Ég er hluti af því! Af hverju verndið þið mig ekki? Það er synd og skömm að njóta allt í einu ekki trausts.“

Ekki glæpamaður en fær samt lögreglufylgd

Ali segist upp­lifa mótt­tökurnar sem hann hafi fengið við um­sókn sinni um hæli mjög ó­sann­gjarnar.

„Í Noregi var ég á göngu um götuna og ég sá einn af leið­togum ISIS. Hann fékk hæli í Noregi,“ segir hann. Ali segist hafa reynt að benda á að þar væri einn af for­kólfum hryðju­verka­sam­taka, án nokkurra af­leiðinga fyrir manninn.

„Ég sá hann. En ekkert kom fyrir hann þó ég segði öllum frá því! Hann var í ISIS. Hann fékk hæli. Svo horfi ég á sjálfan mig og ég fæ ekki hæli. Hefði ég átt að vinna fyrir ISIS til að fá hæli?“

Ali viður­kennir að hann upp­lifi sig hér sem glæpa­mann sem hælis­leitandi. Hann segir það eitt af því erfiðasta við það að vera flótta­maður. Hann hafi alltaf langað til að vera dómari í heima­landinu og menntað sig til að ná mark­miðum sínum um að gera gott.

„En þegar manni líður eins og maður hafi ekki gert neitt af sér, ekki gert nein mis­tök og þrátt fyrir það fylgist lög­reglan með manni....það er það erfiðasta, að upp­lifa þær til­finningar.“

Hann bendir á að hann hafi gert margt fyrir banda­ríska her­liðið, tekið þátt í orrustum og lent í ýmsum lífs­hættu­legum að­stæðum vegna starfa sinna í Írak.

„Hér er ég með sprengju­brot,“ segir Ali og bendir á kvið sinn. „Ég er líka með eitt slíkt í fætinum. Ég hef engan að­gang að heil­brigðis­þjónustu til að láta fjar­læga þetta í Noregi.

Jafn­vel hér er ég bara með heimilis­lækni og hef ekki að­gang að neinu öðru. Það eru frá­bærir læknar hér en ég þarf á sér­fræði­þjónustu að halda. Vegna þess að þegar er kalt í veðri meiðir þetta mig mikið. Og ég fékk þetta í sam­starfi við Banda­ríkja­menn, sem Ís­lendingar studdu!“

Fjöl­skyldan lætur eins og hann sé ekki til

Ali segir að­spurður að hann hafi ekki gert sér grein fyrir þeim ör­lögum sem hann hafi skapað sjálfum sér með því að að­stoða Banda­ríkja­menn. Honum hafi verið talin trú um að hann myndi njóta verndar um aldur og ævi. Staðan í dag sé hins­vegar sú að jafn­vel hans nánasta fjöl­skylda hafi orðið að af­neita honum á sam­fé­lags­miðlum til að tryggja sitt eigið öryggi.

„Því þau vilja ekki að það sjáist að við tengjumst. Þau þurfa að vernda sig vegna mín,“ segir hann. „Jafn­vel þegar ég yfir­gaf Írak hugsaði ég að ég gæti bara kynnt mig sem Ali, fyrr­verandi þýðanda Banda­ríkja­hers og fengið hæli um leið. Því ég stóð mig vel og gat sýnt fram á gögn um það að ég hefði starfað með þeim,“ segir Ali.

Hefði hann vitað þetta hefði hann gert hlutina öðru­vísi. „Hefði ég vitað að þetta hefði beðið mín hefði ég valið að dveljast á­fram í Írak og deyja í Írak. Sleppa því að koma til Evrópu í stað þess að koma hingað.

Því eftir að maður kemur hingað verður maður virkur á sam­fé­lags­miðlum gegn stjórn­mála­mönnum og ís­lömsku reglunum og þá versnar staða manns. Maður getur ekki snúið til baka. Og maður getur ekki heldur dvalist hér. Svo ég er bara fastur.“ 

Ekki sá eini

Ali er ekki eini flótta­maðurinn sem er í þeirri að­stöðu að hafa að­stoðað Banda­ríkja­menn í stríðum þeirra í Mið­austur­löndum og í kjöl­farið þurft að flýja heima­lönd sín.

Hann er einn af þúsundum Af­gana og Íraka sem eru í ná­kvæm­lega sömu stöðu enWas­hington Postbirti ný­verið ítar­lega um­fjöllun um stöðu hópsins. Í um­fjöllun miðilsins kemur fram að vera Donald Trump á for­seta­stóli og að­gerðar­leysi hans í mála­flokknum hafi gert stöðu hópsins enn verri undan­farin ár.

Mikið muni mæða á Joe Biden, verðandi for­seta og segir í um­fjölluninni að flótta­mennirnir bindi vonir við að Biden muni taka mál þeirra upp að nýju. Benda margir á að hótanir í þeirra garð og á­reitni hafi einungis versnað í kjöl­far á­kvörðunar Trump um að draga til baka her­lið Banda­ríkja­manna frá stöðum þar sem það hefur verið síðast­liðin tuttugu ár.

„Ég þjáðist mjög eftir að hafa verið þýðandi hjá Banda­ríkja­her og fjöl­skylda mín líka,“ hefur miðillinn eftir Abdullah A sem starfaði í ná­kvæm­lega sömu stöðu og Ali. Í frétt banda­ríska miðilsins segir að talið sé að um 17 þúsund Afganir og 100 þúsund Írakar séu nú á ver­gangi vegna þeirrar hættu sem þau eru í eftir að hafa starfað með Banda­ríkja­mönnum.

„Jafn­vel fólk sem sótti um vernd undir lok kjör­tíma­bils Obama er enn að bíða, eða þá að vega­bréfs­á­ritun þeirra var hafnað af engri á­stæðu af Trump ríkis­stjórninni,“ segir Janis Shinwari, fyrr­verandi túlkur banda­ríska her­aflans í Afgan­istan en hann býr nú í Banda­ríkjunum.

Líkt og Ali hefur sjálfur lýst, sótti hann um vega­bréfs­á­ritun í Banda­ríkjunum árið 2015, án þess að heyra nokkuð um um­sókn sína. „Það gerðist ekki fyrir Trump stjórnina að vega­bréfs­á­ritunum var hafnað af engri á­stæðu. Nú veit ég um hundruð dæma,“ segir Janis.

Hefur miðillinn eftir Deepa Ala­gesan, lög­fræðingi hjá al­þjóða­hjálpar­sam­tökum fyrir flótta­fólk, að ein­staklingar lendi í­trekað í því að heyra ekkert í tvö eða þrjú ár. „Það virðist fara eftir því hver fer yfir um­sóknina,“ segir Megan McDonough, lög­fræðingur sem að­stoðað hefur Af­ganska og Írakska um­sækj­endur.

Í um­fjöllun Was­hington Post kemur fram að ríkis­stjórn Trump hyggist taka á móti 15 þúsund flótta­mönnum árið 2021, sem sé lægsta tala í sögu Banda­ríkjanna. Biden hafi hins­vegar heitið því að snúa til baka á­herslum Trump í mál­efnum banda­ríska ríkisins sem snúa að mótt­töku flótta­fólks og Antony Blin­ken, væntan­legur utan­ríkis­ráð­herra, lofað því að taka á móti fleirum þó ó­ljóst sé í hverju það felst á þessum tíma­punkti.

Vísað er til þess að gagn­rýnin á vega­bréfs­á­ritunar­kerfi Banda­ríkjanna og seina­gang þess sé að finna beggja vegna flokka­kerfisins í Banda­ríkjunum. Zia Ghafoori, af­ganskur þýðandi sem starfaði með Banda­ríkja­her beið í sex ár eftir sinni um­sókn.

„Ég veit um fullt af þýð­endum sem unnu með mér sem hafa ekki enn fengið vega­bréfs­á­ritun og að sjálf­sögðu er líf þeirra í hættu í hverja einustu sekúndu,“ segir hann.

Vill ekki vera flótta­maður

„Ég hef sótt tíma hjá sál­fræðingi,“ segir Ali. „Ég segi aldrei nafn lands míns, ég kalla þetta bara „landið mitt.“ Ég segi ekki nafn þess. Því þegar ég leita uppi fréttir af landinu mínu þarf ég að rita nafn þess.

Þegar maður gerir það sér maður hversu margir hafa dáið, hversu margir hafa verð myrtir. Að það er ekkert raf­magn, fólk sem er ekki með störf, sem sefur á götunni, sem á ekki mat, sem er ekki með hreint vatn og fólk sem hefur ekki að­gang að lyfjum. Stað­reyndir sem fylgja allar nafni lands míns.“

Er eitt­hvað sem þú myndir vilja segja við ís­lensku þjóðina að lokum?

„Já, það er góð spurning, kærar þakkir. Sumir hafa brugðist mjög vel við hjálpar­beiðnum á sam­fé­lags­miðlum. Aðrir vilja ekki hjálpa flótta­fólki vegna þess að hjálpin eigi að berast Ís­lendingum. En hvað mig varðar, að ef ég kem hingað þá vil ég ekki bara sitja og borða. Ég kem hingað, ég er með menntun og get unnið. Þetta er það fyrsta.

Í öðru lagi vil ég ekki vera flótta­maður. Því ég átti allt til alls í mínu landi. En vegna þess að ég hjálpaði Ís­landi, Noregi og Banda­ríkjunum varð staða mín svona. Ég er ekki öfga­mús­lími. Ekki halda að allt flótta­fólk sé þannig, eitt­hvað öfga­fólk. Okkur vantar bara sama­stað og á sama tíma viljum við vinna fyrir landið okkar og sam­fé­lagið sem veitir okkur þessa vernd.

Ég vildi að ég gæti farið aftur til landsins míns og að það væri öruggt fyrir mig. En ég missti allt. Ég missti húsið, þeir frystu reikninginn minn svo ég missti allan peninginn minn. Ég var í meistara­námi og gat ekki klárað. Ég missti fjöl­skylduna mína og starfið mitt. Ég missti heilsuna því ég get ekki lifað án lyfjanna. Ég missti allt. Ég á ekkert og þegar mér er sagt að ég eigi bara að búa ein­hvers­staðar, spyr ég hvar þegar landið ykkar var hluti af þessu.“

Finnst þér eins og Ís­land beri á­byrgð á að­stæðum þínum?

„100 prósent. En ég er ekki að segja að það sé bara Ís­land. Það voru önnur lönd líka. Og ef það væri leið fyrir mig til að fara til Banda­ríkjanna myndi ég fara á morgun,“ segir hann.

Að­spurður segist hann myndu vilja fara bara hvert sem er. Hann bendir á að áður en hann var sendur af landi brott í júní hafi hann verið búinn að fá sér vinnu hjá verk­taka­fyrir­tæki.

„Ná­kvæm­lega. Þegar ég segi að ég vilji leyfi til þess að fá að dveljast hér er ég ekki að segja að ég vilji að ríkið borgi allt fyrir mig. Alls ekki. Síðast þegar ég var á Ís­landi fékk ég atvinnu­leyfi og fékk vinnu hjá fyrir­tæki í Kefla­vík. Ég var að bíða eftir kenni­tölu og átti að fá hana á þriðju­degi. Á mánu­degi var ég sendur aftur til baka til Noregs.“