Fazal Omar, flúði frá Kabúl á mánudag ásamt konu sinni og fjórum börnum. Omar er Afgani með íslenskan ríkisborgararétt en hann kom hingað fyrst árið 2001 á flótta undan Talibönum sem hafa nú náð völdum aftur í Afganistan eftir tuttugu ára hersetu vesturlanda.
„Ástandið er ekki gott núna, mjög vont, mjög slæmt. Allir eru svona afraid og reyna að flýja frá Afganistan. Við vitum ekki hvað gerist. [...] Það er kaotískt ástand,“ segir Omar í samtali við Fréttablaðið en hann er nú staddur á sóttkvíarhóteli ásamt fjölskyldu sinni.
Omar starfaði við friðaruppbyggingu í Afganistan fyrir félagasamtökin DHSA/TKG – Development and Humanitarian Services for Afghanistan. Hann segist hafa byrjað að vinna að því að koma fjölskyldu sinni úr landi í júlí þegar hann sá að ástandið í landinu var að versna.
„Ég var í sambandi með Utanríkisráðuneytið og líka Útlendingastofnun í júlí. Miðjan júlí eða byrjun júlí [...] Börnin mín eru íslenskir ríkisborgarar, ég spurði getur þú hjálpað mér að koma mér og fjölskyldunni minni til baka til baka til Ísland?“
Talibanar lömdu 4 ára dóttur hans
Omar segist ekki hafa búist við því að ástandið myndi stigmagnast svo fljótt, en eftir að Talibanar tóku Kabúl í síðustu viku hefur skapast mikið öngþveiti í borginni er Afganar og erlendir ríkisborgarar berjast um að komast úr landi. Omar segist hafa fengið hjálp frá íslenskum fulltrúa Atlantshafsbandalangsins sem kom honum og fjölskyldu hans undir verndarvæng finnskra hermanna sem fylgdu þeim að Hamid Karzai alþjóðaflugvellinum. Omar lýsir ástandinu við flugvöllinn sem skelfilegu:
„Þetta var mjög kaotískt, mjög skrýtið, mjög erfitt, þú skilur, maður þjáist mjög mikið. Við vorum laminn þegar við reyndum fyrst. Talibanar, þeir lömdu alla með prikum, meira að segja litla fjögurra ára stelpan mín var lamin, hún grét svo mikið, þetta var alveg hræðilegt. Og mikill mannfjöldi, þannig maður gat ekki hreyft sig. Margir misstu meðvitund, vegna hitans og loftsins, það er erfitt að hafa stjórn á öllu. Og þeir sem stjórna eru mjög miskunnarlausir með þetta, þeim er sama, þeir lemja mann með priki.“
Eins og áður sagði hefur Omar sjálfur starfað við friðaruppbyggingu í Afganistan og segist hann hafa heimsótt nánast öll héruð landsins í vinnu sinni. Hann er ekki bjartsýnn á framhaldið og segir uppbyggingu síðustu tuttugu ára vera að hruni komna.
„Við höfum ekkert núna, allt er farið. [...] Öll afrek síðustu tuttugu ára eru horfin, afrek þegar kemur að félagsmálum, efnahagsmálum, innviðum, samfélagi, efnahagi, valdeflingu kvenna, allt horfið. Þetta voru afrekin sem við náðum fram á síðustu 18-20 árum. Ég held að við höfum tapað og farið aftur á byrjunarreit.“
Það er algengt orðatiltæki að sagan endurtaki sig aldrei, en ég hef séð hana endurtakast í mínu lífi. Hið myrka tímabil sem við sáum síðast 2001 er komið aftur til landsins míns.
Hefur séð söguna endurtaka sig
Omar segist vera sáttur með að vera kominn aftur til Íslands en hann bjó hér síðast á árunum 2001-2009. Hann bíður þess að losna úr sóttkví svo hann geti hafið nýtt líf hér á landi ásamt fjölskyldu sinni. Hann er ómyrkur í máli er hann lýsir kaldhæðni þess að vera í annað sinn á ævi sinni á flótta undan Talibönum.
„Það er algengt orðatiltæki að sagan endurtaki sig aldrei, en ég hef séð hana endurtakast í mínu lífi. Hið myrka tímabil sem við sáum síðast 2001 er komið aftur til landsins míns. Við erum mjög vonsvikin, af því í tuttugu ár er eins og maður sé að klífa fjall en svo hrynur maður aftur niður. Við vitum ekki hvernig þetta verður. Öll þjóðin, eins og ég sé hana, er vonlaus, maður sér ekki bros á andlitum fólks,“ segir Omar.
Þótt Omar sé ekki vongóður um framtíð Afganistan segist hann vera feginn því að hafa sjálfur komist úr landi ásamt konu sinni og börnum.
„Ég á dætur og ég er heppinn því að minnsta kosti eru börnin mín á lífi. Þau eru Íslendingar og hafa réttinn á því að vera á venjulega svæði í venjulegu lífi, af þeirri ástæðu er ég glaður.“
