Ótímabær dauðsföll eru algengari meðal kvenna sem misst hafa barn en annarra kvenna, samkvæmt nýrri rannsókn sem vísindamenn Háskóla Íslands og Íslenskrar erfðagreiningar hafa unnið og nær til allra foreldra á Íslandi síðustu tvær aldir. Greint er frá rannsókninni í nýjasta hefti vísindatímaritsins eLife sem kom út í vikunni.
Í tilkynningu frá Íslenskri erfðagreiningu (ÍE) kemur fram að fjölmargar rannsóknir hafi leitt í ljós tengsl á milli barnsmissis og aukinnar hættu á geðsjúkdómum, hjartasjúkdómum og jafnvel ákveðnum tegundum krabbameina. Þá bendi rannsóknir einnig til að það sé aukin áhætta á ótímabæru andláti mæðra í kjölfar slíkra atburða, hvort sem horft er til sjálfsvíga eða andláts af náttúrulegum orsökum.
Haldið fram að tengsl foreldra hafi verið minni áður fyrr
Flestar þær rannsóknir sem hafa verið framkvæmdar ná þó aðeins til velmegandi samfélaga samtímans þar sem barnadauði er hlutfallslega lágur. Í tilkynningu ÍE kemur fram að því hafi verið haldið fram innan sagnfræðinnar að tengsl foreldra hafi verið minni á fyrri tímum, þegar barnadauði var meiri, og því hafi áhrif barnsmissis á einhvern hátt verið minni fyrir foreldra. Aðrir segja þessi tengsl og áhrifin engu minni á fyrri tímum.
Í rannsókninni voru því skoðið áhrif barnsmissis á dánartíðni foreldra hér á landi undanfarin 200 ár. En á þessum tíma hefur samfélagið þróast hratt og tíðni barnadauða minnkað mikið.
„Við rannsóknina nýtti hópurinn ættfræðigrunn Íslenskrar erfðagreiningar og náði hún til allra foreldra á Íslandi sem fæddir voru á árunum 1800-1996. Meginniðurstöðurnar byggjast á samanburði á dánartíðni tæplega 48 þúsund foreldra sem misstu barn á tímabilinu og um 126 þúsund systkina þeirra sem ekki upplifðu slíkan harmleik,“ segir í tilkynningu.
Miklar heilbrigðisframfarir
Niðurstöðurnar leiða í ljós að hlutfall foreldra sem misstu börn minnkaði úr ríflega 61 prósent á meðal foreldra fæddra á árunum 1800 til 1880 í 5,2 prósent á meðal foreldra sem fæddust frá 1930 til 1996. Segir í tilkynningu að það undirstriki þær miklu framfarir sem hafi orðið hér í heilbrigðismálum.
Þá sýna niðurstöður einnig að tengsl séu á milli andláts barns og aukinnar hættu á ótímabæru andláti móður, en þar er miðað við andlát fyrir fimmtíu ára aldur. Sams konar tengsl fundust ekki hjá feðrum. Fram kemur að aukin tíðni ótímabærra andláta mæðra eftir barnsmissi var merkjanleg yfir allt tveggja alda tímabil rannsóknarinnar en var nokkuð breytileg eftir skeiðum. Þannig reyndust ótímabær andlát mæðra sem fæddar voru frá 1800 til 1930 aukast um 35 prósent eftir barnsmissi en 64 prósent meðal mæðra sem fæddar eru eftir 1930.
Höfundar rannsóknarinnar undirstrika að niðurstöðurnar sýni að barnsmissir hafi veruleg áhrif heilsufar og dánartíðni mæðra, óháð því hvaða tímabil sé um að ræða, 19. öld eða þá 20
Fyrstu höfundar greinarinnar eru Unnur Anna Valdimarsdóttir, prófessor í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands og Donghao Lu, nýdoktor við Harvard TH Chan lýðheilsuháskólann, en rannsóknin er samstarfsverkefni þeirra og hóps vísindamanna við Íslenska erfðagreiningu, þeirra Kára Stefánssonar, Agnars Helgasonar, Sigrúnar Helgu Lund, Þórðar Kristjánssonar, Daníels Guðbjartssonar og erlendra vísindamanna.
Vísindagreinina má nálgast á vef eLife og tilkynningu Íslenskrar erfðagreiningarhér.
