Á­reitt í mið­bænum: „Setur höndina yfir and­litið á mér“

Björk Guð­munds­dóttir, leik­kona, var á­reitt um helgina í mið­bæ Reykja­víkur. Hún kallar eftir því að konur þurfi ekki að glíma við slíkt einar og að fólk bregðist við þegar það sér eitt­hvað slíkt gerast.

At­vikið átti sér stað þegar búið var að kveikja ljós á skemmti­stað sem lokaði klukkan 23 en þá skyndi­lega fann hún hendi grípa um munninn á sér og nef að aftan. Þegar hún snýr sér við sér hún mann sem hún hafði séð fyrr um kvöldið þegar hún beið í röð á klósettið og hafði á­varpað hana þar með undar­legum hætti.

„…ég man hvað ég varð hrædd. Þrátt fyrir að kærasti minn og vinir væru við­staddir. Þrátt fyrir að ljósin væru kveikt. Sami gaur og stóð í röðinni á klósettinu stóð og glotti. Ég spurði hann hvað hann væri að gera. Hann sagði ekki neitt og gekk í burtu eins og ekkert hefði gerst,“ segir Björk í færslu sem hún deildi um at­vikið á Face­book-síðu sinni.

Í sam­tali við Frétta­blaðið segir Björk að þótt svo að at­vikið virðist kannski mörgum létt­vægt þá hafi það verið kornið sem fyllti mælinn hjá henni. Hún hafi oft lent í leiðin­legum at­vikum og á­reitni í mið­bænum, yfir­leitt ekki sagt neitt, en núna hafi hún fengið nóg.

„Ég hef upp­lifað margt á djamminu niðr­í bæ síðan ég var 18 ára gömul. Klíp í rass 18 ára. Segi dyra­verði. Enginn gerir neitt. Ein­hver tekur utan um brjóstin á mér 20 ára gömul. Segi dyra­verði. Engin gerir neitt. Ó­við­eig­andi snerting á kyn­færum á dans­gólfi 22 ára gömul. Segi dyra­verði. Engin gerir neitt. Þegar vinur minn hins vegar fer til sama dyra­varðar og segir hvað hafi gerst þá er gaurnum hent út.

Ég hef upp­lifað allt þetta en ekkert hefur gert mig jafn reiða og þessi gjörð að setja hendina yfir munn­vikin á mér. Það var ekki vegna co­vid. Það var vegna þess að hann leyfði sér að gera þetta, þessi ó­kunnugi maður hélt að þetta væri í lagi. Fyrir svona 3 árum hefði ég hlegið að þessu, hugsað æji þetta var mis­heppnað grín. En þetta er ekki eitt­hvað grín. Þetta er trig­ger. Þetta er svo mikil ó­svífni að leyfa sér að­gang að líkama annarrar mann­eskju,“ segir Björk í færslunni.

Fann kraft til að segja eitthvað

Hún segir að þegar maðurinn reyndi að tala við hana í klósettröðinni hafi sem betur fer önnur kona verið þar og eftir að þau sam­skipti áttu sér stað hafi hún farið aftur niður og átt góða kvöld­stund með vinum sínum og kærasta. Svo hafi at­vikið átt sér stað.

„Hann setur höndina yfir and­litið á mér, munninn og nefið, og dregur svo höndina eftir and­litinu á mér. Þetta er frekar ó­geðs­lega gjörð. Það skiptir ekkert máli hvort það er CO­VID eða ekki, maður bara myndi ekki gera þetta við neinn,“ segir Björk.

Hún segir að á þessum tíma­punkti hafi hún fundið ein­hvern kraft sem hún hafi ekki fundið áður í slíkum að­stæðum, snýr sér við og spyr manninn hvað hann hafi verið að gera.

„Hann bara glottir og gengur í burtu,“ segir Björk.

Glotti og gekk í burtu

Hún segir að eftir það hafi hún talað við dyra­vörð, sem hafi ekki brugðist við með neinum hætti og hún því farið út af staðnum. Fyrir utan hafi hún séð manninn aftur og þá hafi kærastinn hennar reynt að tala við hann en það hafi svo endað með því að Björk talaði betur við hann, mjög reið yfir at­vikinu, og reyndi að út­skýra fyrir honum hvaða á­hrif þetta hafði á hana.

„Ég kýldi hann í and­litið með orðum. Hann fékk alveg að heyra það frá mér,“ segir Björk.

Hún segir að hún hafi sagt við hann að þetta hafi verið ó­þægi­legt og þegar hún tjáði honum það eftir að þetta gerðist hafi hann ekki beðið hana af­sökunar heldur látið sig hverfa. Hann hafi sagt að hann taldi hana vera vin­konu sína en Björk tjáði honum að þótt að svo hefði verið, þá hefði hann heldur ekki átt að gera þetta við vin­konu sína í leyfis­leysi.

„Ekki gera þetta við vin­konu þína, systir þína eða mömmu. Ekki gera þetta við konu sem snýr baki í þig. Þú veist ekkert í hverju hún hefur lent og það eina sem hann sagði var „Leiðin­legt að þú hefur upp­lifað þetta svona“. Sem er ó­geðs­lega góð leið hjá strákum til að axla ekki á­byrgð, biðjast ekki af­sökunar og varpa aftur á­byrgðinni á þolandann,“ segir Björk.

Ég held hann hafi bara haldið, eins og svo margir strákar niður í bæ, að hann hafi að­gang að líkömum kvenna. Því það eru engar af­leiðingar

Hún segir að þau hafi rætt þetta allt en að hún hafi ekki fengið nein við­brögð við því frá manninum og dregur í efa að hann hafi talið að hún væri verið vin­kona hans.

„Ég held hann hafi bara haldið, eins og svo margir strákar niður í bæ, að hann hafi að­gang að líkömum kvenna. Því það eru engar af­leiðingar af þessum „létt­vægu málum“ og þegar ég segi „létt­vægu málum“ þá eru þetta öll skiptin sem kona verður hrædd en líður ó­þægi­lega og er trig­geruð. Það eru engar af­leiðingar af því að ganga fram hjá konu og snerta létt mjöðmina, eða segja eitt­hvað ó­við­eig­andi. En þetta er ekkert grátt svæði og þetta er bara ekkert í lagi. „Létt­vægu málin“ eru rótin að stóru málunum og þetta er allt í sömu búbblunni. Þetta er hluti af sama vanda­málinu. Kynja­mis­rétti, kyn­ferðis­leg á­reitni og kyn­ferðis­legt of­beldi kemur öll úr sömu rót og ef það á að gera lítið úr kyn­ferðis­legri á­reitni, eins og ó­við­eig­andi snertingu á dans­gólfi, þá gefum við þessum strákum, sem eru venju­legir strákar, leyfi á að vera á gráa svæðinu og setja ekki mörk hvað varðar stærri málin,“ segir Björk.

#toomanymen og #notallmenn

Hún segir að stærsta vanda­málið sé lík­lega að í flestum til­vikum þá sé ekkert sagt og að þegar eitt­hvað er sagt þá fái konur oft yfir sig leiðin­legar at­huga­semdir. Þá hrein­lega frjósi konur oft líka eða fari að hlæja að at­vikinu og geri lítið úr því til að valda ekki „ó­þarfa“ usla.

„Maður nennir ekki að lenda í kyn­ferðis­legri á­reitni og að það sé drullað yfir mann líka,“ segir Björk.

Hún nefnir það sem er að gerast í Bret­landi núna í tengslum við morðið á Söruh E­verard. Þar hafi konur staðið upp og bent á að of margir karl­menn beiti kyn­ferðis­legu of­beldi og hafa notað myllu­merkið #toomany­men á móti myllu­merkinu #nota­ll­menn, eða ekki allir karl­menn, sem oft er varpað í um­ræðuna um kyn­ferðis­of­beldi.

„Það er ekki að hjálpa. Þetta er aðal­lega vanda­mál meðal kvenna þótt að karl­menn lendi líka í þessu. Töl­fræðin segir okkur að konur eru í meiri­hluta þol­endur og karl­menn ger­endur. En við þurfum að vera öll saman í liði. Karl­menn og konur á móti kyn­ferðis­legri á­reitni. Allar vin­konur mína, og ég leyfi mér að al­hæfa því það á við hér, allar hafa þær verið beittar kyn­ferðis­legri á­reitni og of margar hafa verið beittar kyn­ferðis­legu of­beldi. Þetta eru ekki ein­hver „creeps“ í húsa­sundi. Þetta eru vinir okkar og fjöl­skyldu­með­limir og það er vanda­málið. Mig langar að við, hér á Ís­landi, gerum það sama og er að gerast núna í Bret­landi, að við stöndum upp og færum á­byrgðina á réttan stað, á ger­endur og á fólkið í kringum okkur. Ef ein­hver sér kyn­ferðis­lega á­reitni eiga sér stað þá á þolandinn ekki að þurfa að setja ein mörk. Fólkið í kring á að grípa inn í . Vinir og ó­kunnugir,“ segir Björk.

Maður nennir ekki að lenda í kyn­ferðis­legri á­reitni og að það sé drullað yfir mann líka

Hún segir að hana langi að segja við stráka að ef kona komi til þeirra og vilji ræða þessa hluti að þeir eigi að reyna að forðast að fara inn í egóið sitt.

„Ég vil ekki að þeir spyrji þá hvort að hún sé að saka þá um að vera kyn­ferðis­brota­maður. Það er ekki vanda­málið. Hún er að leita til þín til að opna um­ræðu og þá er svo mikil­vægt að hlusta og vera með henni í liði. Þetta er ekki konur gegn körlum heldur allir gegn kyn­ferðis­of­beldi. Með því að bregðast þannig við með því að segja að þetta séu ekki allir menn þá ertu ekki að hlusta og ert bara í þínu egói,“ segir Björk.

Hún segir að fyrir konur, og menn líka, sem séu beitt slíku of­beldi eða á­reitni geti skipt sköpum fyrir af­drif máls að finna fyrir stuðningi úr sam­fé­laginu.

„Það skiptir eigin­lega öllu máli því þá færðu styrk sem kona og finnur að sam­fé­lagið stendur með þér og þú ert hluti af sam­fé­laginu þegar þú ert niður í bæ og sérð eitt­hvað svona,“ segir Björk.

Ekki snerta neinn án leyfis

Spurð hvort hún vilji bæta ein­hverju við segir Björk að hún vilji fá að á­varpa manninn sem á­reitti hana á bar um helgina.

„Þetta snýst heldur ekki gjörðina að setja hendi yfir munn. Þetta snýst um það að leyfa sér að gera eitt­hvað við annarra manna líkama án þess að spyrja. Ekki snerta neinn án þess að biðja um leyfi. Sama hvort það er bara að að knúsa litlu frænku þína í fjöl­skyldu­boði, spurðu hana um leyfi. Þetta er ekki svona flókið. Þetta er bara „má ég snerta þig?“ og ef svarið er nei, þá er það nei. Það þarf ekki að taka því per­sónu­lega,“ segir Björk.

Hún segir að hún hafi haft sam­band við staðinn sem at­vikið átti sér stað á eftir helgi og að þau ætli að fara yfir sín mál og skerpa á sinni stefnu við starfs­fólk hvað varðar kyn­ferðis­lega á­reitni og of­beldi. Þá hafi staðurinn skoðað mynd­bands­upp­tökur sínar og hafi borið kennsl á manninn. Hann hafi nú verið bannaður þar og mun ekki geta átt við­skipti þar aftur.