„Að sker­a ein­hvern á háls get­ur aldr­ei ver­ið frið­sam­leg at­höfn“

Græn­ker­ap­ar­ið, Nat­ash­a Kat­her­in­e Cuc­u­lovsk­i og Luca Pad­al­in­i, eru stödd hér á land­i til að vekj­a at­hygl­i á rétt­ind­um dýra og veg­an­ism­a. Þau stóð­u í gær fyr­ir mót­mæl­um í versl­un Hag­kaups þar sem þau spil­uð­u ýmis ó­hljóð sem heyr­ast frá dýr­um þeg­ar þeim er slátr­að.

Par­ið, sem yf­ir­leitt er kall­að „That Veg­an Co­up­le“, seg­ir í sam­tal­i við Frétt­a­blað­ið að þau hafi ferð­ast um all­an heim og alls stað­ar sé eins kom­ið fram við dýr. Þau mis­not­uð og beitt of­beld­i. Þau telj­a að með Inter­net­in­u og sam­fé­lags­miðl­um sé auð­veld­ar­a fyr­ir að­gerð­ar­sinn­a að koma því á­leið­is til al­menn­ings hvern­ig sé kom­ið fram við dýr. Þau telj­a að flest mann­fólk að­hyll­ist hug­sjón­ir veg­an­ism­a, um að ekki eigi að beit­a dýr ó­þarf­a of­beld­i eða mis­notk­un, en að marg­ir eigi eft­ir að sam­ræm­a gjörð­ir sín­ar við hug­sjón­irn­ar. Þau telj­a að með tíð og tíma eigi það þó eft­ir að breyt­ast.

Spurð hvort á­hug­i Ís­lend­ing­a á græn­ker­a­lífs­stíl, eða veg­an­ism­a, hafi verið mikill og hvort hann kom­ið þeim á ó­vart seg­ir Nat­ash­a að þau eigi góð­an vin frá Ís­land­i sem sé veg­an að­gerð­a­sinn­i, hann hafi ver­ið bú­inn að fræð­a þau um stöð­un­a hér­lend­is og hafi hvatt þau til að koma hing­að.

„Við viss­um hvað væri að ger­ast og von­uð­ust til þess að geta kom­ið með eitt­hvað nýtt og meir­a til Ís­lands. Það er því það sem við gerð­um með trufl­un­ar­mót­mæl­un­um í gær, það hafð­i aldr­ei ver­ið gert hér áður. Við­brögð­in komu kannsk­i ekki end­i­leg­a á ó­vart, en við erum mjög á­nægð með þau,“ seg­ir Nat­ash­a.

Hún seg­ir að hér á Ís­land­i megi sjá á öll­um þeim fjöld­a sem að­hyll­ast veg­an­ism­a að það er hægt að gera það á frek­ar auð­veld­an hátt.

„Það er sí­stækk­and­i hreyf­ing, það eru æ fleir­i veit­ing­a­stað­ir sem bjóð­a upp á veg­an mat, það er ekk­ert ó­venj­u­legt eða á jaðr­in­um við að vera veg­an leng­ur. Það er venj­u­leg hug­mynd. Meir­i­hlut­i fólks er nú þeg­ar sam­mál­a hug­sjón veg­an­ism­a. Þau styðj­a ekki ó­þarf­a of­beld­i gegn dýr­um og árið 2019 er ó­þarf­i að mis­not­a dýr eða vera of­beld­is­full gagn­vart þeim fyr­ir mat, klæðn­að, pruf­u, skemmt­un eða nokk­uð ann­að. Við get­um lif­að ham­ingj­u­sam­leg­u lífi án þess. Fólk er sam­mál­a því í hjart­a sín­um og hug, en þarf að færa það í sín­ar gjörð­ir þrisv­ar á dag. Það eru góð tæk­i­fær­i til þess hér á Ís­land­i,“ seg­ir Nat­ash­a.

Mótmæltu í Hagkaup í gær

Í gær­kvöld­i stóð­u þau fyr­ir frið­sam­leg­um mót­mæl­um, eða svo­kall­aðr­i trufl­un, í Hag­kaup í Skeif­unn­i. Nærr­i kjöt­kæl­i versl­un­ar­inn­ar stóð hóp­ur fólks, sem tók þótt í mót­mæl­un­um, með svart lím­band fyr­ir munn­in­um og spil­að­i fyr­ir gest­i versl­un­ar­inn­ar ó­hljóð sem dýr gefa frá sér við slátr­un. Um var að ræða fyrst­u trufl­un­ar-mót­mæl­i sem hald­in hafa ver­ið á Ís­land­i.

Fjall­að var um gjörn­ing­inn í gær á vef Frétt­a­blaðs­ins. Mik­ill fjöld­i fólks hef­ur brugð­ist við frétt­inn­i á bæði vef­miðl­in­um og á Fac­e­bo­ok og skil­ið eft­ir at­hug­a­semd­ir. Sum­ir styðj­a gjörn­ing­inn á með­an aðr­ir gera það ekki. Nat­ash­a og Luca seg­ir að það komi þeim ekk­ert á ó­vart. Gjörn­ing­ur­inn sé gerð­ur til að vekj­a hjá fólk­i við­brögð.

„Sama hvort það er á já­kvæð­an eða nei­kvæð­an hátt þá erum við end­an­leg­a að reyn­a að vekj­a fólk til um­hugs­un­ar um rétt­ind­i dýra. Við erum auð­vit­að að tala um stór­ar fé­lags­leg­ar breyt­ing­ar og allt­af þeg­ar kem­ur að breyt­ing­um þá fer mann­fólk­ið í vörn í byrj­un,“ seg­ir Luca.

Milljónir orðin vegan

Spurð­ur hvort að það sé að breyt­ast og fólk sé orð­ið já­kvæð­ar­a í garð veg­an­ism­a og til slíkr­a breyt­ing­a seg­ir Luca ljóst að fólk sé já­kvæð­ar­a víða um heim.

„Millj­ón­ir manns eru orð­in veg­an. Sér­stak­leg­a á síð­ust­u árum má sjá stig­vax­and­i vöxt á mörg­um svið­um. Sama hvort það er lit­ið til fjöld­a fólk sem er orð­ið veg­an, veg­an mat­vör­u sem er í boði, líka á veit­ing­a­stöð­um og versl­un­um sem eru ekki end­i­leg­a veg­an. Einn­ig má sjá aukn­ing­u í á­hug­a á gras­rót­ar­sam­tök­um um all­an heim og þátt­tök­u í þeim,“ seg­ir Luca.

Nat­ash­a tek­ur und­ir þett­a og bæt­ir við að því sterk­ar­i sem hreyf­ing dýr­vernd­un­ar­sinn­a er, því hrað­ar breið­ist út sann­leik­ur um hvern­ig er kom­ið fram við dýr.

„Þett­a er mjög auð­veld um­breyt­ing. Fólk sér að hvern­ig er kom­ið fram við dýr sam­ræm­ist ekki þeim gild­um sem þau nú þeg­ar hafa. Fólk styð­ur ekki að dýr séu beitt of­beld­i að ó­þörf­u eða að sak­laus­ar ver­ur séu mis­not­að­ar. Að verð­a græn­ker­i snýst því að­eins um að al­ign­ing gjörð­ir okk­ur við gild­i sem við höf­um fyr­ir. Dýr­a­vernd­un­ar­sinn­ar varp­a ljós­i á sann­leik­ann og gera þann­ig al­menn­ing­i það ljóst hvern­ig er kom­ið fram við dýr­in. Það er ein á­stæð­a þess að vöxt­ur í veg­an­ism­a er svo mik­ill núna um all­an heim. Það sem iðn­að­ur­inn hef­ur áður get­að fal­ið fyr­ir neyt­and­an­um, eru dýr­a­vernd­un­ar­sinn­ar nú að sýna al­menn­ing­i og fólk get­ur því nú tek­ið upp­lýst­a á­kvörð­un um hvort þau vilj­i hald­a á­fram að styðj­a við slíkt eða ekki,“ seg­ir Nat­ash­a.

Par­ið hef­ur ver­ið hér síð­an fyr­ir helg­i og hafa tek­ið þátt í mörg­um við­burð­um. Þau héld­u fyr­ir­lest­ur og vinn­u­smiðj­u á Gaukn­um síð­ast­a fimmt­u­dag og tóku þátt í Cube of Truth mót­mæl­um á Lækj­ar­torg­i síð­ast­a föst­u­dag. Á laug­ar­dag­inn tóku þau þátt í sam­stöð­u­vök­u fyr­ir dýr í sam­vinn­u við Reykj­a­vík Anim­al Save. Sam­stöð­u­vak­an var hald­in, líkt og áður, við hús­næð­i Slát­ur­fé­lags Suð­ur­lands. Fylgst var með því þeg­ar dýr­in voru flutt til slátr­un­ar og birt mynd­bönd þar sem heyr­a mátt­i þeg­ar dýr­un­um var slátr­að.

Nat­ash­a og Luca fara af land­i brott á morg­un til Grikk­lands þar sem þau hald­a ferð­a­lag­i sínu á­fram. Spurð hvort það verð­i fleir­i við­burð­ir á Ís­land­i áður en þau fara heim segj­a þau að best sé fyr­ir á­hug­a­sam­a að fylgj­ast með á sam­fé­lags­miðl­um.

Eins komið fram við dýr um allan heim - líka á Íslandi

Undan­far­in ár hef­ur kom­ið út gríð­ar­leg­a mik­ið af heim­ild­ar­mynd­um þar sem að­gerð­a­sinn­ar hafa tek­ið upp í leyn­i mynd­skeið og mynd­ir í slát­ur­hús­um og birt þau svo á sam­fé­lags­miðl­um. Í fyrr­a kom út mynd­in Dom­in­i­on. Mynd­in af­hjúp­ar öfg­a­full­ar að­stæð­ur og slæm­a með­ferð á dýr­um í land­bún­að­i í Ástral­í­u. Spurð hvort þau telj­i að sömu að­stæð­ur og með­ferð á dýr­um sé að finn­a hér á Ís­land­i seg­ir Luca að að­stæð­ur séu svip­að­ar víðs veg­ar um heim.

„Svo dýr­in endi á mat­ar­diskn­um, verð­ur að sker­a þau á háls og sú gjörð, ein og sér, er of­beld­is­full. Það skipt­ir því kannsk­i ekki máli hvort það ger­ist hér á Ís­land­i, Í Ástral­í­u, eða ann­ars stað­ar. Of­beld­i er of­beld­i og að sker­a einhvern á háls get­ur aldr­ei ver­ið frið­sam­leg athöfn. Sér­stak­leg­a þeg­ar aðthöfnin er ó­þörf og fórn­ar­lamb­ið vill ekki deyj­a,“ seg­ir Luca.

Nat­ash­a seg­ir að ein hrik­a­leg­ast­a sen­an í Dom­in­i­on sé þeg­ar svín­in eru leidd til slátr­un­ar, en áður en þeim er slátr­að fara þau í gas­klef­a þar sem þau eru gerð met­vit­und­ar­laus, áður en þau eru skor­in á háls.

„Við vit­um að hér á Ís­land­i er að finn­a slík­a gas­klef­a í ein­hverj­um slát­ur­hús­um. Það sem ger­ist hér, það ger­ist líka ann­ars stað­ar í heim­in­um. Þett­a eru staðl­ar og lög­leg­ar að­gerð­ir sem að er not­ast við í land­bún­að­i um all­an heim. Ef að mynd­efn­i væri tek­ið upp í Asíu, Ástral­í­u, Band­a­ríkj­un­um og á Ís­land­i og svo bland­að sam­an og sýnt fólk­i, þá gæti það ekki greint hvað er tek­ið upp hvar, því alls stað­ar eru sömu staðl­ar. Það er eng­in góð leið, eða betr­i leið, til að fram­kvæm­a slæm­an hlut og það er rangt að sker­a ein­hvern á háls að ó­þörf­u,“ seg­ir Nat­ash­a.

Nat­ash­a og Luca eru á ferð­a­lag­i um heim­inn til að vekj­a fólk til um­hugs­un­ar um rétt­ind­i dýra. Áður en þau komu til Ís­lands voru þau í Kan­ad­a í fimm vik­ur og eft­ir að þau fara héð­an munu þau heim­sækj­a 14 lönd í Evróp­u. Í fyrr­a fóru þau í sams­kon­ar ferð­a­lag um Bret­land, Ír­land og Band­a­rík­in.

„Þegar þú heim­sækir þess­ar dráps­verk­smiðj­ur, býli og aðra stað­i þar sem dýr eru mis­not­uð í ó­lík­um lönd­um og heims­álf­um, þá sérð­u að það sama er að ger­ast alls stað­ar. Það er vegn­a þess að dýr eru á­lit­in neysl­u­var­a og þau eru einn hlut­i fram­leiðsl­unn­ar í iðn­að­i sem velt­ir mörg­um millj­örð­um ár­leg­a. Iðnað­ur­inn hugs­ar ein­göng­u um á­góð­a, hef­ur enga misk­unn og mis­not­ar dýr, mann­eskjur og um­hverf­ið,“ seg­ir Luca.

Fjölmiðlar aðgengilegir á Íslandi

Nat­ash­a og Luca segj­a að það sé ekki end­i­leg­a mun­ur á því í heim­in­um hvers­u með­vit­að fólk er, sér­stak­leg­a þeg­ar lit­ið er til þess að upp­lýs­ing­arn­ar eru öll­um að­geng­i­leg­ar á Inter­net­in­u og ber­ast fljótt um á sam­fé­lags­miðl­um.

„Ég held að það sé að verð­a al­geng­ar­a og staðl­að um all­an heim að sjá fólk berj­ast fyr­ir rétt­ind­um dýra. Mun­ur­inn hér á Ís­land­i er að fjöl­miðl­ar eru fljót­ir að fjall­a um veg­an­ism­a. Í öðr­um lönd­um er kannsk­i mik­ið að ger­ast en erf­itt fyr­ir að­gerð­a­sinn­a að fá pláss í fjöl­miðl­um. Hér virð­ist fólk vera opn­ar­a fyr­ir þess­um upp­lýs­ing­um, og það er frá­bært,“ seg­ir Nat­ash­a.

Þau segj­a að smæð­ lands­ins vinn­i einn­ig með að­gerð­a­sinn­um hér og það geti jafn­vel ver­ið auð­veld­ar­a hér að koma upp­lýs­ing­un­um á­leið­is til fólks um rétt­ind­i dýra.

Tegundamismunun algeng um allan heim

Nat­ash­a og Luca fóru síð­deg­is í dag í hval­a­skoð­un og sögð­u að það hafi kom­ið þeim á ó­vart að kon­an sem sá um túr­inn hvatt­i sér­stak­leg­a fram við ferð­a­menn­in­a sem voru í ferð­inn­i til að borð­a ekki hval­kjöt á veit­ing­a­stöð­um, en hafi svo á sama tíma hvatt til neyslu á öðrum dýrum.

„Hún var mjög skýr að hval­kjöt og hval­a­veið­ar væru ekki hlut­i af ís­lenskr­i menn­ing­u og ef að við vild­um styðj­a við þess­ar fal­leg­u ver­ur í nátt­úr­unn­i þá þyrft­u við að huga að því að vernd­a þær, og það mynd­um við gera með því að borð­a þær ekki. En svo hélt hún á­fram og sagð­i að við ætt­um að njót­a þess að borð­a öll hin dýr­in og fisk­inn sem er í boði á Ís­land­i. Við urð­um fyr­ir mikl­um von­brigð­um með það því með því var hún að ýta und­ir teg­und­a­mismunun [e. Speciesism] þar sem gef­ið er í skyn að á­kveðn­ar dýr­a­teg­und­ir séu æðri en aðr­ar. Í þessu tilviki, að hvalurinn sé dýr­mæt­ar­i en til dæm­is kind eða kýr“ seg­ir Nat­ash­a.

Hún seg­ir að öll dýr vilj­i lifa og því sé um að ræða á­kveðn­a þver­sögn. Með því að ýta und­ir slík­a teg­und­a­for­dóm­a og mismunun sé á sama tíma ýtt und­ir mis­notk­un á sum­um teg­und­um, en ekki öðr­um.

„Öll dýr eru jöfn þeg­ar lit­ið er til getu þeirr­a til að þjást og vilj­a þeirr­a til að lifa frjáls og í frið­i. Þau eiga öll skil­ið að lifa lífi sínu eins og þau vilj­a, alveg eins og við, og án þess að vera stjórn­að af öðr­um“ seg­ir Nat­ash­a.

Hald­ið­ þið að þett­a muni nokk­urn tíma breyt­ast?

„Það er á­hug­a­vert að velt­a því fyr­ir sér. Þótt að borg­ar­a­rétt­ind­i hafi ver­ið leidd í lög á 7. ár­a­tugn­um er kyn­þátt­a­hat­ur enn ríkj­and­i í sam­fé­lag­in­u. Ég að rétt­ind­i dýra verð­i leidd í lög á okk­ar tím­um, en hvort að við get­um út­rýmt teg­und­a­for­dóm­um, er ég ekki viss um. Það gæti við­geng­ist leng­ur, eins og kyn­þátt­a­hat­ur hef­ur gert,“ seg­ir Luca.

Heimurinn verður ekki vegan á einni nóttu

Oft þeg­ar fjall­að er um veg­an­ism­a spyr fólk hvað eigi að gera við öll dýr­in í heim­in­um ef all­ir verð­i veg­an. Luca seg­ir að þau séu oft spurð að þess­u en tel­ur ekki að fjöld­i dýra sé vand­a­mál sem þurf­i að hafa á­hyggj­ur af.

„Því mið­ur fyr­ir öll dýr­in sem eru fórn­ar­lömb um all­an heim, verð­ur heim­ur­inn ekki veg­an á einn­i nótt­u. Það sem það þýð­ir er að smám sam­an verð­ur minn­i eft­ir­spurn eft­ir dýr­a­af­urð­um og sam­hlið­a því mun iðn­að­ur­inn smám sam­an rækt­a færr­i dýr. Dýr­in eru að­eins rækt­uð í dag til að þau séu svo skor­in á háls. Eftir því sem að eft­ir­spurn minnk­ar þá minnk­ar fram­leiðsl­an þann­ig að einn dag verð­ur fjöld­inn orð­inn þann­ig að við get­um kom­ið þeim fyr­ir í sér­stök­u frið­land­i og hugs­að um þeim og leyft þeim að lifa ævi sína, ham­ingj­u­söm, á ör­ugg­um stað,“ seg­ir Luca.

Luca seg­ir að þótt mik­ið sé fjall­að um mis­notk­un dýra í mat­væl­a­iðn­að­i megi ekki gleym­a því að dýr og dýr­a­af­urð­ir eru einn­ig not­uð í ýms­an klæðn­að, snyrt­i­vör­ur, skemmt­un, pruf­u og í gæl­u­dýr­a­iðn­að­in­um.

„Það þarf að veit­a því meir­i at­hygl­i og fólk þarf að vera með­vit­að um það hvern­ig og á hvað­a máta dýr eru mis­not­uð,“ seg­ir Luca.

Hægt er að fylgjast með parinu á heimasíðu þeirra hér og á Facebook og Instagram.